Định nghĩa
Ưu năng tuyến cận giáp kèm theo những tổn thương ở xương, xảy ra thứ phát do giảm calci huyết mạn tính ở những bệnh nhân suy thận.
Căn nguyên: nguyên nhân của ưu năng tuyến cận giáp thứ phát là tình trạng giảm calci huyết mạn tính ở bệnh nhân suy thận (ưu năng tuyến cận giáp thứ phát gặp ở 5-30% số bệnh nhân thẩm phân máu mạn tính), và trong hội chứng kém hấp thu, tuy hiếm hơn.
Ưu năng tuyến cận giáp cấp ba: sau khi giảm calci huyết là nguyên nhân khởi đầu của ưu năng tuyến cận giáp mất đi, thì ưu năng tuyến cận giáp vẫn tiếp tục tồn tại một cách tự động.
Giải phẫu bệnh: Tăng sản hoặc u tuyến cận giáp lành tính.
Triệu chứng
- Ớ người lớn: những rối loạn về xương cũng giống như rối loạn xảy ra trong trường hợp ưu năng tuyến cận giáp nguyên phát.
- Ở trẻ em: có thể thấy bệnh cảnh lâm sàng của bệnh còi xương do thận, hoặc chứng lùn do thận, loạn dưỡng xương do thận, bệnh xương xơ-hang do thận, loạn sản xương do thận, hoặc viêm xương lan tràn do thận (xem: hội chứng Albright).
Xét nghiệm cận lâm sàng: hàm lượng hormon tuyến cận giáp trong huyết tương cao. Những kết quả khác phụ thuộc vào bệnh gốc (bệnh chính gây ưu năng tuyến cận giáp).
Calci huyết thấp hoặc bình thường trong trường hợp suy thận. Phospho huyết tăng rõ rệt.
Chẩn đoán phân biệt: điều quan trọng là phải phân biệt ưu năng tuyến cận giáp nguyên phát với thứ phát, vì biện pháp điều trị của hai trường hợp là khác nhau. Thể thứ phát, tổn thương thận xảy ra trước những rối loạn chuyển hoá calci và phospho. Còn thể nguyên phát tổn thương thận lại là hậu quả của tăng calci huyết và tăng calci niệu.
Điều trị
Hạn chế những thực phẩm hoặc nước uống có phospho, hấp thu đủ calci. Cho vitamin D (ví dụ calcitriol 0,24-0,50 pg mỗi ngày), đồng thời theo dõi calci huyết và phospho huyết, cắt bỏ tuyến cận giáp trong trường hợp viêm xương xơ hoá với tăng phosphatase kiềm rõ rệt. Điều trị nguyên nhân.