Là tổn thương gãy, làm mất sự liên tục của xương hàm trên.
Mục lục
I. NGUYÊN NHÂN
- Tai nạn giao thông.
- Tai nạn lao động
- Tai nạn sinh hoạt
II. CHẨN ĐOÁN
- Chẩn đoán xác định
- Gãy một phần
– Gãy cành lên xương hàm trên
+ Bầm tím góc trong mắt, sờ thấy có điểm đau chói hoặc hơi lõm nơi tổn thương.
+ Chảy máu mũi.
+ Có thể có chảy nước mắt do tắc ống lệ.
+ X-quang: CT Scanner, mặt nghiêng, Blondeau. Thấy hình ảnh đường gãy vùng cành lên xương hàm trên.
– Gãy hoặc lún thành trước xoang hàm
+ Chảy máu mũi.
+ Bầm tím bờ dưới ổ mắt.
+ Có thể tê bì ở má bên tổn thương.
+ Ấn vào vùng hố nanh có điểm đau chói hoặc có thể thấy tiếng lạo xạo, dấu hiệu vỡ nhiều mảnh.
+ X quang: CT Scanner, Blondeau, Hirzt: Thấy hình ảnh tổn thương thành trước xoang, mờ xoang hàm.
– Gãy bờ dưới ổ mắt và sàn ổ mắt
+ Chảy máu mũi.
+ Xuất huyết kết mạc mi dưới.
+ Tê bì vùng má, có thể có dấu hiệu nhìn song thị.
+ Mắt lõm.
+ Sờ bờ dưới hốc mắt thấy điểm đau chói hoặc có thể thấy khuyết bậc thang.
+ X-quang: CT Scanner Blondeau: thấy hình ảnh tổn thương bờ dưới ổ mắt.
– Gãy mỏm khẩu cái và vòm khẩu cái
+ Chảy máu miệng, máu mũi, sặc khi ăn.
+ Bịt mũi khi bệnh nhân thở hơi thoát ra ở miệng.
+ X quang: CT Scanner: thấy hình ảnh tổn thương mỏm khẩu cái.
- Gãy toàn bộ
Bệnh nhân có thể bị choáng, hoặc kèm chấn thương sọ não. Tùy đường gãy mà có các biểu hiện tại chỗ khác nhau.
- Gãy dọc
Lâm sàng
+ Chảy máu mũi, miệng.
+ Khớp cắn sai.
+ Khe giữa hai răng cửa giữa hoặc răng cửa bên rộng ra.
+ Dọc giữa vòm miệng thấy đường bầm tím hoặc rách niêm mạc.
+ Khám xương hàm trên thấy di động.
– X quang : CT Scanner, Blondeau, Belot hàm trên: có hình ảnh tổn thương dọc giữa hay dọc bên xương hàm trên.
- Gãy ngang Có 3 thể gãy
Gãy Lefort I
+ Bầm tím môi trên và nghách lợi.
+ Khớp cắn sai, há miệng hạn chế.
+ Đau khi ấn dọc từ gai mũi trước đến lồi củ xương hàm trên.
+ Di động xương hàm trên khi khám.
+ X-quang: CT Scanner, phim mặt thẳng và nghiêng: có hình ảnh đường gãy ngang qua trên cuống răng. Gãy 1/3 dưới chân bướm.
Gãy Lefort II
+ Mặt sưng nề, tụ máu màng tiếp hợp và ổ mắt hai bên.
+ Chảy máu tươi qua mũi.
+ Khớp cắn sai.
+ Có dấu hiệu di động xương hàm trên.
+ X quang: CT scanner, phim mặt thẳng và nghiêng, Blondeau: có hình ảnh đường gãy qua giữa xương chính mũi qua mỏm lên xương hàm trên, qua xương lệ ra ngoài cắt bờ dưới hốc mắt cạnh hoặc qua lỗ dưới ổ mắt, cắt qua 1/3 giữa xương chân bướm ngoài. Có hình ảnh mờ xoang hàm.
Gãy Lefort III
+ Mặt phù nề to, bầm tím quanh hốc mắt hai bên, tụ máu màng tiếp hợp, song thị.
+ Khớp cắn sai, tầng giữa mặt bị đẩy tụt và ra sau xuống dưới.
+ Có thể sở thấy các đầu xương di lệch.
+ X quang: Tư thế mặt thẳng, nghiêng, Blondeau, Hizt hoặc C.T. Scaner : có hình ảnh đường gãy qua xương chính mũi sát chỗ nối trán – mũi đến mỏm lên xương hàm trên, cắt qua 1/3 trên xương chân bướm ngoài. Cắt rời xương tiếp gò má.
- Chẩn đoán phân biệt
Gãy xương hàm trên luôn có các triệu chứng lâm sàng và X quang rõ rệt nên không cần chẩn đóan phân biệt. Lưu ý : phát hiện các trường hợp có chấn thương sọ não kèm theo để xử trí thích hợp.
IV. ĐIỀU TRỊ GÃY XƯƠNG HÀM TRÊN
Nguyên tắc
- Nắn chỉnh lại xương gãy.
- Cố định xương gãy.
- Ngăn ngừa các biến chứng xảy
- Điều trị phải phục hồi chức năng và thẩm mỹ.
Điều trị cụ thể
Điều trị bằng phẫu thuật treo xương hàm trên.
- Dùng bút chuyên dụng vẽ thiết kế các đường rạch trên
- Rạch da đuôi cung mày.
- Nắn chỉnh và cố định
+ Dùng dụng cụ thích hợp nắn chỉnh các đầu xương gãy về vị trí giải phẫu.
+ Cố định 2 hàm đúng khớp cắn bằng cung Tigeursted, hoặc nút Ivy, hoặc vít neo chặn.
+ Treo xương hàm trên vào mấu ngoài ổ mắt
- Cầm máu.
- Khâu đóng phần mềm theo các lớp giải phẫu
Điều trị bằng phẫu thuật kết hợp xương hàm trên bằng nẹp vít
- Dùng bút chuyên dụng vẽ thiết kế các đường rạch trên da và niêm mạ
+ Đường rạch ngách tiền đình hàm trên cách ranh giới lợi dính khoảng 3 mm để kết hợp xương ở trụ gò má và trụ hàm trên.
+ Đường rạch qua đuôi cung mày để kết hợp máu ngoài ổ mắt.
+ Đường dưới mi dưới để kết hợp bờ dưới ổ mắt.
– Nắn chỉnh và cố định.
+ Dùng dụng cụ thích hợp nắn chỉnh các đầu xương gãy về vị trí giải phẫu.
+ Cố định 2 hàm đúng khớp cắn bằng cung Tigeursted, hoặc nút Ivy, hoặc vít neo chặn.
+ Kết hợp xương hàm trên bằng nẹp vít
- Cầm máu.
- Khâu đóng phần mềm theo các lớp giải phẫu
V TIÊN LƯỢNG VÀ BIẾN CHỨNG
- Tiên lượng
- Điều trị sớm và đúng nguyên tắc sẽ cho kết quả tốt
- Điều trị muộn và sai nguyên tắc có thể gây ra tai biến, di chứng trầm trọng, làm ảnh hưởng đến chức năng, thẩm mỹ.
- Biến chứng
- Nhiễm trùng.
- Khớp cắn
- Hạn chế há miệng
VI. PHÒNG BỆNH
- Các biện pháp đề phòng tai nạn giao thông.
- Có các phương tiện bảo hộ trong các trường hợp tai nạn giao thông và lao động