Định tính, định lượng anthranoid trong dược liệu

Theo quy định của Dược điển Việt Nam IV, dược liệu Đại hoàng phải chứa ít nhất 2,2% dẫn chất hydroxyanthracen tính theo rhein.

Dùng acid acetic để thủy phân các dạng anthraglycosid thành dạng aglycon. Chiết xuất bằng dung môi hữu cơ (ether hoặc cloroform). Tiến hành phản ứng Borntraeger với dịch chiết. Đo mật độ quang của dung dịch ở bước sóng 515nm.

·       Chiết xuất

Cân chính xác a gam bột dược liệu (0,050g nếu là Đại hoàng, 0,100g nếu là các dược liệu khác: Cốt khí củ, Thảo quyết minh, Hà thủ ô đỏ …). Cho dược liệu vào bình cầu hoặc bình nón dung tích 250ml có lắp ống sinh hàn hồi lưu. Thêm 7,5ml acid acetic băng. Đun sôi trong 15 phút trên bếp điện có lưới amiang. Sau khi để nguội thêm vào bình (qua ống sinh hàn ngược) 30ml cloroform. Đun sôi 15 phút trên nồi cách thủy. Làm nguội dịch chiết. Gạn hỗn hợp cloroform – acid qua phễu có giấy lọc vào bình gạn dung tích 100ml (giấy lọc gấp nếp nhỏ đến mức độ tối thiểu có thể). Bột trong bình cùng với giấy vừa lọc lại được đun hồi lưu tiếp tục với 20ml cloroform trong 10 phút. Gạn dịch chiết qua phễu có giấy lọc vào bình gạn trên. Rửa bình và giấy lọc với 10ml cloroform. Gộp các dịch chiết cloroform.

·           Làm phản ứng màu

Cho từ từ vào bình gạn có chứa dịch chiết cloroform 15ml dung dịch NaOH 40%. Lắc nhẹ, (phản ứng tỏa nhiệt, nếu cần, làm lạnh bình gạn dưới vòi nước lạnh). Thêm vào bình gạn 25ml dung dịch NaOH 5% có chứa 2% amoniac. Lắc đều. Gạn lớp nước có màu đỏ vào bình định mức 100ml. Tiếp tục lắc lớp cloroform với dung dịch NaOH 5% có chứa 2% amoniac đến khi lớp nước không còn có màu. Thêm dung dịch NaOH 5% có chứa 2% amoniac vào bình định mức đến đủ 100ml. Rót dung dịch ra một cốc có mỏ dung tích 200ml rồi đặt lên nồi cách thủy sôi trong 20 phút. Để nguội rồi cho lại vào bình định mức. Thêm dung dịch NaOH 5% có chứa 2% amoniac cho đủ 100ml.

·           Đo mật độ quang

Đo mật độ quang ở bước sóng 515nm, cốc đo dày 1cm với mẫu trắng là dung dịch NaOH 5% có 2% NH4OH.

·           Thành lập đường chuẩn và phương trình hồi quy tuyến tính

Nguyên tắc: Cân chính xác 0,0100g acid chrysophanic hòa tan hoàn toàn trong 10ml cloroform. Dung dịch này được làm phản ứng màu Borntraeger theo phương pháp của Auterhoff.

Cho từ từ 15ml NaOH 40%, rồi 25ml dung dịch NaOH 5% có 2% NH4OH vào dung dịch trên, lắc, gạn lớp nước màu đỏ vào một bình định mức có dung tích 100ml, rồi lại lắc tiếp với dung dịch NaOH 5% có 2% NH4OH đến khi không màu. Gạn dung dịch màu vào bình định mức trên, thêm dung dịch NaOH 5% có 2% NH4OH cho đủ 100ml. Dung dịch này là dung dịch mẹ (nồng độ 0,1% = 10.10-3%) dùng pha các mẫu có nồng độ khác nhau để đo mật độ quang học.

Từ dung dịch mẫu chuẩn 10.10-3% pha một thang nồng độ từ 0,5.10-3 đến 2,5.10-3%.

Lấy 5ml  dung dịch 10.10-3% pha thành 100ml, được dung dịch có nồng độ 0,5.10-3%. Tương tự lấy 10ml, 15ml, 20ml và 25ml dung dịch 10.10-3% pha thành 100ml, được dung dịch có nồng độ tương ứng là 1,0.10-3%; 1,5.10-3%; 2,0.10-3% và 2,5.10-3%.

– Đo mật độ quang học của thang dung dịch acid chrysophanic chuẩn ở bước sóng 515nm.

Đường chuẩn biểu diễn mối tương quan giữa mật độ quang học với nồng độ.

Từ mối tương quan giữa mật độ quang học với nồng độ là tuyến tính, xây dựng được phương trình hồi quy tuyến tính y = 227,8x + 0,0098 với r2 = 0,999872 hay r2 = 1 trong đó y là mật độ quang học (A) và x là nồng độ.

·           Tính kết quả