ALCALOID

4. Sự tạo thành alcaloid trong cây Trước đây người ta cho rằng nhân cơ bản của các alcaloid là do các chất đường hay thuộc chất của đường kết hợp với amoniac để có nitơ mà sinh ra. Ngày nay bằng phương pháp dùng các nguyên tử đánh dấu (đồng vị phóng xạ) người ta đã chứng minh được alcaloid tạo ra từ các acid amin. Vì C14 và N15 có tính phóng xạ, tia β phát ra có thể trực tiếp tác dụng lên nhũ dịch thuốc ảnh … Xem tiếp

SAROTHAMNUS Tên khoa học của cây Sarothamnus: Sarothamnus scoparius, họ Đậu – Fabaceae. Đặc điểm thực vật và phân bố Cây mọc thẳng, cao tới 2 m, có nhiều cành nhỏ như cái roi với ít lá, toàn cây trông giống như cái chổi. Lá mọc so le, cuống ngắn. Hoa màu vàng cam. Quả ráp có lông ở bên cạnh, khi chín có màu đen. Cây mọc ở vùng rừng khô và đồng cỏ ở Tây và Trung Âu. Bộ phận dùng, thu hái và thành phần hóa học … Xem tiếp

CỰA KHỎA MẠCH Cựa khoả mạch là hạch của nấm – Claviceps purpurea Tulasne, Họ nấm cựa gà – Clavicipitaceae sống ký sinh trên lúa mạch đen.  Cựa khoả mạch còn gọi là nấm cựa gà hay nấm cựa tím. Quá trình tạo thành hạch nấm Hạch nấm rơi xuống đất vào mùa thu khi lúa mạch chín, nằm im qua mùa đông, sang mùa xuân ngoài mặt sẽ mọc ra những vật nhỏ hình cầu có cuống nhỏ gọi là cơ chất mang nhiều thể quả hình chai đựng … Xem tiếp

BA GẠC Có nhiều loại Ba gạc. ở Việt Nam hiện nay có các loại ba gạc sau: – Rauvolfia verticillata (Lour). Baill. (Ba gạc Việt Nam). – Rauvolfia serpentina Benth (Ba gạc Ấn Độ). – Rauvolfia vomitoria  Afz. (Ba gạc bốn lá). – Rauvolfia tetraphylla  L. (=R. canescens L., R. heterophylla Roem. Et Schult) (Ba gạc Cu Ba). – Rauvolfia cambodiana  Pierre ex Pitard (Ba gạc lá to). – Rauvolfia indochinensis  Pichon (=R. littoralis Pierre ex Pitard) (Ba gạc lá nhỏ). Họ Trúc đào (Apocynaceae). Đặc điểm thực vật … Xem tiếp

LẠC TIÊN Tên khoa học: Có nhiều loại lạc tiên như: Passiflora foetida L. (=P. hispida DC.); Passiflora incarnata L.; Passiflora edulis Sims. Thuộc họ Lạc tiên – Passifloraceae. Tên khác: Cây lạc tiên còn gọi là: Hồng tiên, dây nhãn lồng, lồng đèn. Đặc điểm thực vật và phân bố: 1. Passiflora foetida Cây mọc leo, thân mềm mang nhiều lông thưa và mềm. Lá mọc cách có nhiều lông dính. Phiến lá có ba thùy, thùy giữa lớn hơn thùy hai bên, mép có răng cưa nhỏ. Cuống … Xem tiếp

6. Chiết xuất, tinh chế và phân lập 6.1. Chiết xuất: Việc chiết xuất alcaloid dựa vào tính chất chung sau: – Alcaloid nói chung là những base yếu, thường tồn tại trong cây dưới dạng muối cảu acid hữu cơ hoặc vô cơ, đôi khi ở dạng kết hợp với tanin; nên phải tán nhỏ dược liệu để dễ thấm với dịch chiết và giải phóng alcaloid khỏi muối của nó bằng những kiềm trung bình hoặc kiềm mạnh. – Hầu hết các alcaloid base không tan trong nước … Xem tiếp

CHÈ   Tên khoa học của cây chè: Camellia sinensis(L.) D. Kuntze. (Thea chinensis Seem) họ Chè – Theaceae. Đặc điểm thực vật Chè là một cây gỗ, mọc hoang và không xén có thể cao tới 20m, cây có thân to tới một người ôm không xuể. Đôi khi mọc thành rừng trên núi đá cao. Nhưng trong khi trồng người ta thường cắt xén cho tiện hái nên cây chỉ cao 1,5 – 2m. Cây có nhiều cành ngay từ gốc. Lá mọc so le, không rụng. Hoa … Xem tiếp

DỪA CẠN Tên khoa học của cây Dừa cạn – Cathranthus roseus(L.) G. Don. (Vinca rosea L.) họ Trúc đào (Apocynaceae) Đặc điểm thực vật Dừa cạn là cây thảo, sống nhiều năm, cao 40-80 cm, cành thẳng đứng. Lá mọc đối, thuôn dài, đầu hoa nhọn, phía cuống hẹp, nhọn, dài 3-8 cm, rộng 1-2.5 cm, không có nhựa mủ. Hoa trắng hoặc hồng mọc riêng lẻ ở kẽ lá, đài hợp thành ống ngắn, tràng hợp hình đinh, phiến có 5 thùy, 5 nhị đính trên tràng, 2 … Xem tiếp

7. Định tính alcaloid 7.1. Định tính trên tiêu bản thực vật: Muốn xác định xem trên tiêu bản thực vật có alcaloid hay không và có ở vị trí nào người ta thường dùng thuốc thử Bouchardat. Vì protit cũng có thể cho kết tủa với thuốc thử này do đó để kết luận chắc chắn người ta thường làm hai tiêu bản, một tiêu bản ngay sau khi mới cắt, nhỏ một giọt thuốc thử Bouchardat, đợi một lúc rồi quan sát dưới kính hiển vi sẽ thấy … Xem tiếp

IPECA Tên khoa học của cây Ipeca: Cephaelis ipecacuanha (Brot) A. Rich.  (Uragoga ipecacuanha Bail. = Psychotria ipecacuanha Stockes) thuộc họ cà phê –  Rubiaceae. Đặc điểm thực vật : Cây Ipeca thuộc thảo, cao khoảng 20-40cm, sống lâu, cây luôn luôn xanh, có rễ gồm rất nhiều đốt ngắn họp thành những vòng như nhẫn quanh lõi rễ, lá mọc đối phiến lá hình bầu dục, lúc đầu có lông, sau nhẵn. Có hai lá kèm dính với nhau lại thành bẹ giữa hai cuống lá. Hoa màu trắng, … Xem tiếp

PILOCARPUS   Có nhiều loài Pilocarpus :                        Pilocarpus jaborandi Holmes.                        Pilocarpus microphyllus Stapf.                       Pilocarpus pennatifolius Lemaire.                       Pilocarpus racemosus Vahl Thuộc họ Cam – Rutaceae. Đặc điểm thực vật và phân bố. Pilocarpus là những cây cao từ 3-8m, cây nhỏ, nhẵn hay có ít lông. Lá có cuống, lá đơn hoặc lá kép lông chim, có thể mọc cách hoặc mọc đối, không có lá kèm. Trong lá nhìn thấy nhiều điểm chấm, đó là các túi tiết rất lớn. Hoa mọc thành chùm đơn hoặc … Xem tiếp

8. Định lượng alcaloid Người ta có thể định lượng toàn bộ alcaloid hay chỉ một vài alcaloid là hoạt chất trong một dược liệu. Có nhiều phương pháp định lượng như phương pháp cân, phương pháp đo acid, phương pháp so màu, phương pháp đo bằng quang phổ tử ngoại, phương pháp cực phổ, phương pháp sinh vật… Nói chung các phương pháp đều gồm hai giai đoạn chính: + Lấy riêng alcaloid ra khỏi dược liệu: Có thể tiến hành theo nhiều cách khác nhau nhưng việc chiết … Xem tiếp

THUỐC PHIỆN Tên khoa học của cây thuốc phiện (Papaver somniferum L.), họ Thuốc phiện Papaveraceae. Cây thuốc phiện còn có tên: A phiến, a phù dung, cổ tử túc, anh túc. Đặc điểm thực vật và phân bố Cây thảo, sống hàng năm, cao 0,7- 1,5 m, ít phân nhánh, thân mọc thẳng. Lá mọc cách, lá phía dưới có cuống ngắn, lá phía trên không cuống, mọc ôm vào thân, mép có răng cưa. Lá hình trứng dài 6-50 cm, rộng 3,5- 30 cm, đầu trên nhọn, ở … Xem tiếp

THƯỜNG SƠN   Tên khoa học của cây thường sơn: Dichroa febrifuga Lour., họ Tú cầu (=họ Thường Sơn-Hydrangeaceae). Thường sơn còn gọi là: khởi tía, tê quân, nam thường sơn, bạch thường sơn, thường sơn tía, hoàng thường sơn, thực tất, áp niệu thảo, kê niệu thảo. Tên tiếng anh: Antifebrile dichroa Chú thích về tên: Dichroa có nghĩa là hai màu, febrifuga: đuổi sốt. Vì thân và lá thường sơn có 2 màu tím đỏ và xanh lại có tác dụng chữa sốt rét nên có tên đó. … Xem tiếp

10. Tầm quan trong trong dược liệu Alcaloid nói chung là những chất có hoạt tính sinh học, có nhiều chất rất độc. Tác dụng của alcaloid thường khác nhau và tác dụng của vị dược liệu không phải bao giờ cũng giống như các alcaloid tinh khiết đã được phân lập, chúng sẽ được nêu trong các chuyên luận dược liệu, ở đây chỉ xét một cách tổng quát. Nhiều alcaloid có tác dụng lên hệ thần kinh trung ương gây ức chế như morphin, codein, scopolamin, reserpin hoặc … Xem tiếp