Dược liệu đi xa, về gần:
Ông Hiển cho biết, các vị thuốc xuất xứ từ làng Thiết Trụ, xã Bình Minh có mặt trên khắp các hiệu thuốc Nam, thuốc Bắc, từ phố Lãn Ông, xã Ninh Hiệp (Hà Nội), đến các tỉnh, thành miền Nam. Thôn Thiết Trụ có khoảng 900 hộ dân thì gần như 100% số hộ đều tham gia trồng, sơ chế, chế biến dược liệu. Trong đó, có khoảng 80-100 hộ tham gia thu gom, chế biến rồi xuất đi các nơi. Nghề làm dược liệu, theo ông Hiển mang lại cho người dân nơi đây mức thu nhập khá cao.
Còn nhiều trăn trở:
Đổi đời, phất lên nhờ nghề sơ chế, chế biến dược liệu ngày càng phát đạt, thì cũng là lúc, người dân Thiết Trụ cảm nhận rõ rệt ô nhiễm môi trường từ chính nghề của mình. Đến Thiết Trụ, đặt chân tới đầu làng đã gặp ngay một mùi hăng hăng sộc thẳng vào mũi. Lần đầu không quen, tiếp xúc một khoảng thời gian ngắn có thể thấy chóng mặt, cảm giác nặng đầu, nôn nao. Đó chính là triệu chứng do các vị thuốc có chứa lưu huỳnh hay được gọi là diêm sinh gây ra.
Theo đó, trong chuỗi sơ chế, chế biến các vị dược liệu, đặc biệt là những dược liệu loại củ bắt buộc phải qua công đoạn hấp diêm sinh để chống mốc, chống thối. Bởi vậy, khi đưa ra khỏi lò hấp, diêm sinh tản đi khắp các ngõ ngách. Ông Nguyễn Văn Quất, thôn Thiết Trụ, một trong những hộ sản xuất dược liệu lớn nhất nhì thôn Thiết Trụ cho biết, khoảng chừng nửa tháng nữa, Thiết Trụ mới chính thức vào mùa vụ, thu gom, sơ chế và chế biến các vị dược liệu. Lúc đó, nhà nhà cùng tham gia vào sơ chế, chế biến, ô tô chở nguyên liệu về rồi lại “ăn” hàng đi tiêu thụ nườm nượp, đỗ dài trên triền đê.
Khắp các bãi đất trống trong làng, ngoài đồng, trên triền đê…. đều được tận dụng để làm chỗ phơi dược liệu. Ông Nguyễn Văn Kiên – Trưởng thôn Thiết Trụ tâm sự, đây là nghề gắn với nghiệp cha ông để lại từ xa xưa, hơn nữa, lợi nhuận cũng cao hơn sản xuất nông nghiệp. Bởi vậy, dù biết việc tiếp xúc trực tiếp với diêm sinh hàng ngày gây hại đến sức khỏe, song, cũng chưa có giải pháp nào khắc phục. Theo ông Kiên, nếu trong quá trình hấp bị hở thì diêm sinh rò rỉ ra ngoài không khí khá nặng, ngay cả người dân bản địa dù đã quen nhưng cũng bị hắt hơi, sổ mũi….
Thêm vào đó, ông Kiên cũng lo lắng trước việc nước rửa các loại dược liệu sau công đoạn hấp diêm sinh có chứa các chất gây hại, nhưng lại được thải ra môi trường, gây ô nhiễm nguồn nước. Đặc biệt, vào cao điểm của mùa vụ, từ tháng 8 đến tháng 12 âm lịch hàng năm, hàng về dồn dập, nhà nhà ủ dược liệu ngay ngoài đường hoặc ngoài cánh đồng. Ông Hiển cũng nhìn nhận, việc chế biến, sơ chế dược liệu tại đây không thể tránh khỏi gây ô nhiễm môi trường, nhất là vào những tháng cao điểm sản xuất. Tuy nhiên, xã cũng chưa tổ chức thu gom rác tập trung, hay có biện pháp nào để cải thiện tình hình ô nhiễm trên các ao, hồ quanh làng.
Thêm vào đó, các công đoạn sơ chế dược liệu tại Thiết Trụ rất thiếu vệ sinh. Hầu hết mọi công đoạn đều được thực hiện ngay dưới đất, với cát, rác rưởi trộn lẫn. Khi được hỏi về khả năng đảm bảo vệ sinh, hầu hết người dân Thiết Trụ đều thanh minh rằng, đây mới là công đoạn sơ chế. Sau khi xuất cho các đại lý, họ còn qua nhiều công đoạn sao tẩm, chế biến khác nên công đoạn sơ chế dù có bẩn cũng không bị ảnh hưởng đến chất lượng, cũng như vệ sinh sản phẩm? Có lẽ, cùng chính vì suy nghĩ vậy, nên ngay cạnh khu vực sơ chế, chế biến dược liệu là các bao tải phân gà để bón ruộng!