KỸ THUẬT BÀO CHẾ THUỐC HOÀN (THUỐC VIÊN TRÒN)

1. Định nghĩa

Ví dụ: Tô mộc hoàn, Ích mẫu hoàn, Lục vị hoàn, Bổ tỳ ích khí hoàn, Bổ huyết điều kinh hoàn…….

Có thể là hoá chất, bột  dược liệu, cao thực vật, cao động vật.

Tá dược là những chất cần thiết để tạo thành viên thuốc. Tá dược thường là những chất trơ (vô hại) hoặc những chất góp phần làm tăng thêm hiệu lực của thuốc (tác dụng hiệp đồng hoặc phân rã thuốc hợp lý làm tăng khả năng hấp thu thuốc).

Tuỳ theo chất thuốc mà lựa chọn một hay nhiều tá dược cho thích hợp.

+ Nếu là dược chất khô rắn, tá dược dùng là chất lỏng như: Mật ong, xirô đơn, dung dịch hồ nếp 5% – 20%.

+ Nếu dược chất dạng mềm hay lỏng thì tá dược dùng phải khô như: Bột Cam thảo, bột Gôm, bột Gạo, bột Sắn…

Tá dược thích hợp sẽ làm cho viên mịn, không khô nứt, không chảy nước, dễ tan và dễ tiêu (thuốc được hấp thu cao) trong đường tiêu hoá.

Ngoài ra còn tá dược áo thuốc như: Bột tan, Bách thảo sương;  bột Chu sa, áo tá dược lỏng, giấy bạc, giấy thiếc… nhằm làm cho viên bảo quản tốt hơn, che dấu mùi vị, tăng cường tác dụng điều trị và làm cho viên đẹp, hấp dẫn…

Chuẩn bị nguyên liệu: Các dược liệu đã được chia nhỏ và chế biến sao tẩm đúng yêu cầu của từng vị, sấy khô, tán thành bột riêng (nếu là thuốc độc) hoặc tán chung thành bột để có độ mịn như nhau (tạo thành bột kép).

3.2. Bước 2:      

Làm thành viên.  (có hai cách)

Cách 1:   Làm viên bằng bàn cắt viên:

a/ Dụng cụ bao gồm:Cối chày sứ; bàn cắt viên, bàn xoa viên và khay men để sấy.

Cho dần tá dược lỏng vào khối bột kép nghiền kỹ trong cối, đánh thành một khối đều mịn, dẻo, sờ không dính tay và không dính chày, cối là được.

Căn cứ vào số lượng viên phải làm, chia khối chất dẻo thành từng phần nhỏ, đem nắn thành đũa (giun) trên khay rồi dùng bàn cắt, cắt thành viên, vừa cắt vừa viên tròn. Chú ý, có thể cho một ít bột Hoạt thạch hoặc bột Cam thảo để khỏi dính khay.

 d/ Sửa viên: Dùng bàn xoa viên xoa cho thật tròn và đều.

E / Sấy viên: 

Cách 2:  Làm viên bằng máy bao viên ( chạy điện quay tay) hay thúng lắc.

* Giai đoạn 1:  Gây con giống hay nhân viên.

Giai đoạn này chủ yếu tạo các hạt cốm nhỏ lặn tròn trong máy hoặc thúng lắc (tưới nước gây độ ẩm làm con giống phải thật vừa phải).

Chỉ chọn loại hạt Cải tròn đều đặn vừa cỡ để làm con giống (viên nhân) lắc thành viên tới cỡ vừa yêu cầu sử dụng.

Cũng có thể dùng hạt đường kính hay những hạt bột thuốc loại to để làm thay con giống.

* Giai đoạn 2: Làm viên to (bao viên ).

Tiếp tục lắc con giống, vừa lắc vừa cho thêm bột và nước. Phải lựa chọn và lấy cỡ viên cho đều. Nếu chưa đều thì loại vừa đạt yêu cầu ngừng lại  lựa chọn để riêng, loại nhỏ hơn nên phân loại to – nhỏ để lắc (bao) cho đến khi đạt yêu cần (tròn, đẹp, đồng đều ).

* Giai đoạn 3:       Sàng lựa

Lựa chọn những viên to đều để ra ngoài từ 1 – 2 giờ, sau cùng bao (lắc lại từ 10 – 15 phút) cho viên tròn và nhẵn hơn.

Thuốc làm xong rải mỏng ra khay rồi cho vào tủ sấy. Lúc đầu sấy ở nhiệt độ 50 – 60°C từ 2 – 3 giờ, sau đó tăng dần tới nhiệt độ 70 – 80°C để tránh vỏ cứng nhanh mà trong ruột vẫn mềm dễ gây hỏng thuốc.

Khi sấy phải đảo luôn để thuốc khô đều và đồng màu.

* Mục đích: Mục đích của bao viên là làm cho viên thuốc không dính vào nhau, không bị hút ẩm, giữ được hương vị của thuốc, chống mốc hoặc che lấp mùi vị khó chịu của thuốc.

* Cách làm: Bao viên bằng cách quét một lớp xirô vào đáy thúng ( hoặc thùng bao) để lắc cho viên thuốc được ướt đều. Sau đó, cho bột cần bao vào và lắc. Làm nhiều lần cho đến khi bột cần bao tạo thành một lớp bám đều vào viên thuốc.

Bao xong, đem sấy ở nhiệt độ 40 – 50°C.

Bột Hoài sơn, bột Hoạt thạch, bột Cam thảo, bột đường, xirô, bột Chu sa, cao đặc Thục địa .