Táo bón là một triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây ra. Có chứng táo bón nhất thời do một số bệnh cấp tính (như bệnh nhiễm trùng, truyền nhiễm) do thay đổi sinh hoạt, do ăn uống (thiếu rau) gây ra. Tài liệu này giới thiệu cách chữa chứng táo bón kéo dài do nguyên nhân cơ địa, trương lực cơ giảm…
Nguyên nhân gây chứng táo bón kéo dài thường do địa tạng (bẩm tố) âm hư, huyết nhiệt hoặc do thiếu máu làm tân dịch giảm gây ra, hoặc do người già phụ nữ sau đẻ nhiều lần cơ nhục bị yếu gây khí trệ hoặc do người dương hư hoặc do kiết lỵ mạn tính làm tỳ vị kém vận hóa gây táo bón.
ĐIỀU TRỊ THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
Táo bón do địa tạng âm hư huyết nhiệt hoặc sau khi mắc bệnh cấp tính gây tân dịch giảm.
Triệu chứng chung: táo bón lâu ngày, thường xuyên họng khô, miệng khô, hay lở loét miệng, lưỡi đỏ ít rêu, người héo, khát nước, hay cáu gắt, mạch tế.
Phương pháp chữa: lương huyết nhuận táo, dưỡng âm nhuận táo (thường dùng các thuốc thanh nhiệt, lương huyết, bổ âm có tác dụng dưỡng âm sinh tân phối hợp với thuốc nhuận hạ).
Bài thuốc:
Bài 1
Lá dâu 100 gam Mạch môn 100 gam
Vừng đen 100 gam Mật ong vừa đủ
Sa sâm 200 gam
Tán bột làm hoàn ngày uống 10 – 20 gam.
Bài 2.
Sinh địa 16 gam Vừng đen 20 gam
Huyền sâm 16 gam Mật ong vừa đủ
Mạch môn 16 gam
Sa sâm 16 gam Thạch hộc 12 gam
Làm thành viên ngày uống 10 – 20 gam, có thể dùng thuốc sắc liều thích hợp.
Bài 3.
Ma tử nhân 100 gam Hạnh nhân 50 gam
Bạch thược 50 gam Đại hoàng 40 gam
Hậu phác 40 gam Chỉ thực 40 gam
Tán bột ngày uống 10 – 20 gam
Bài 4. Ngũ nhân hoàn
Đào nhân 100 gam Hạnh nhân 100 gam
Tùng tử nhân 100 gam Bá tử nhân 100 gam
Úc lý nhân 100 gam
Tán bột làm viên, ngày uống 10 gam.
Táo bón do thiếu máu, phụ nữ sau khi đẻ mất máu
Gặp ở người thiếu máu, phụ nữ sau khi đẻ mất máu…
Triệu chứng: gồm triệu chứng của hội chứng thiếu máu đã trình bày ở chương III kèm theo chứng táo bón kéo dài.
Phương pháp chữa: bổ huyết nhuận táo.
Bài thuốc: Bài 1
Hà thủ ô đỏ 100 gam Kỷ tử 100 gam
Long nhãn 100 gam Tang thầm 100 gam
Ma tử nhân 100 gam Vừng đen 200 gam
Mật ong vừa đủ
Tán bột làm viên ngày uống 10-20 gam có thể dùng thuốc sắc liều thích hợp.
Bài 2. Tứ vật thang gia giảm
Thục địa 12 gam Xuyên khung 8 gam
Đương quy 8 gam Bạch thược 12 gam
Bá tử nhân 8 gam Vừng đen 8 gam
Đại táo 8 gam
Sắc uống ngày 1 thang.
Táo bón do khí hư
Gặp ở người già, phụ nữ sau khi đẻ nhiều lần trương lực cơ giảm.
Triệu chứng: cơ nhão, táo bón, hay đầy bụng, chậm tiêu ăn kém, ợ hơi.
| Phương pháp chữa: | ích khí nhuận tràng. | ||
| Bài thuốc: | |||
| Bài 1 | |||
| Bạch truật | 12 gam | Sài hồ | 12 gam |
| Đẳng sâm | 16 gam | Kỷ tử | 12 gam |
| Hoài sơn | 12 gam | Vừng đen | 12 gam |
| Bài 2. Bổ trung ích | khí thang gia giảm | ||
| Hoàng kỳ | 12 gam | Thăng ma | 12 gam |
| Bạch truật | 12 gam | Nhục thung dung 8 gam | |
| Đẳng sâm | 12 gam | Bá tử nhân | 8 gam |
| Đương quy | 8 gam | Vừng đen | 8 gam |
| Trần bì | 6 gam | Cam thảo | 12 gam |
| Sài hồ | 12 gam | ||
ở người già dương khí kém, có các triệu chứng táo bón, sợ lạnh, tay chân lạnh, ăn kém, tiểu tiện nhiều lần, lưng gổi mỏi đau, mạch trầm tế thì dùng phương pháp ôn thông nhuận tràng bài thuốc hay dùng:
Bố chính sâm 10 gam Ý dĩ 12 gam
Hoài sơn 10 gam Chút chít 12 gam
Kỷ tử 10 gam Hoàng tinh 10 gam
Nhục quế 2 gam
Cổ phương dùng bài Nhục thung dung hoàn:
Nhục thung dung 16 gam Trầm hương 6 gam
Ma nhân 16 gam
Làm hoàn với mật ong ngày uống 10 – 20 gam.
Táo bón do bệnh nghề nghiệp khí trệ
Do ngồi lâu không thay đổi tư thế, hoặc viêm đại tràng mạn tính gây ra
Phương pháp chữa: kiện tỳ, hành khí, nhuận tràng (nhuận khí, hành trệ).
Bài thuốc, hay dùng các thuốc kiện tỳ (đẳng sâm, bạch truật, ý dĩ), hành khí (chỉ xác, chỉ thực, hậu phác) phối hợp với các thuốc, nhuận hạ (vừng đen, chút chít, lá muồng trâu…)
Châm cứu: châm bổ các huyệt Trung quản, Thiên khu, Tỳ du, Đại trường du, Túc tam lý, Chi câu.
Nếu dương khí kém thì cứu các huyệt trên, thêm huyệt Quan nguyên, Quy lai.
Nếu âm hư huyết nhiệt thêm huyệt Tam âm giao, Thái khê, nếu thiếu máu thêm Cách du, Cao hoang…
Theo báo cáo của Khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Y Hà Nội chữa 80 bệnh nhân viêm đại tràng mạn có táo bón.
Kết quả
Loại tốt 6 bệnh nhân
Loại khá 58 bệnh nhân
Trung bình 16 bệnh nhân
Kém không
Nếu tính cả tốt và khá là 64 bệnh nhân, tỷ lệ 80%.
ĐIỀU TRỊ THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI
Xem thêm:
Táo bón đơn thuần
Trong chế độ ăn uống cần chú ý những thức ăn có nhiều bã xơ, để tăng thêm khối lượng cục phân. Rau xanh chín hoặc sống, hoa quả. Các thức ăn béo làm tăng tiết mật và có lẽ làm tăng tiết các hormon gây nhu động đại tràng. Phải uống đủ nước, không nên dùng gia vị, rượu, cà phê đặc. Nên ăn đúng giờ và nhai kỹ.
Hàng ngày có thói quen đi ỉa đúng giờ, đều đặn, năng vận động thể dục, thể thao chú ý luyện tập những động tác về bụng.
Có thể đùng những thuốc nhày (các dẫn xuất của metylulose) những chất làm trơn, dầu parapin. Những thuốc lợi mật (socbitol) có thể cho những kết quả tốt.
Xem thêm
Táo bón có kèm thêm viêm đại tràng
Trước hết cần ngưng hoàn toàn các thuốc nhuận tràng gây kích thích niêm mạc đại tràng.
Trong chế độ ăn, cần loại trừ các thức ăn có nhiều xenlulose, chỉ ăn trở lại chế độ này khi đã hết yếu tố viêm.
Thuốc: chủ yếu là dùng bitsmut 15-20 gam, bitmutnitrat bazơ uống 1 lần vào buổi sáng.
Nếu đau bụng cho các thuốc chống co thắt benladol, atropin, buscopan.