Khái niệm
Ra mồ hôi nửa người là chỉ chứng chỉ ra mồ hôi nửa người hoặc bên phải, hoặc bên trái.
Chứng này đầu tiên xuất xứ từ Nội kinh. Thiên Sinh khí thông thiên luận – Tố vấn có nói “Ra mồ hôi nửa người làm cho người ta thiên khố. Chứng này thường phát sinh ở tật bệnh Trúng phong hoặc cơ năng ở một tạng phủ nào đó bị giảm sút.
Mục này giới thiệu mồ hôi ra nửa người, còn trường hợp mồ hôi ra nửa phần trên hoặc nửa phần dưới cơ thể không nói ở mục này. Xin tham khảo ở các mục hữu quan.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Mồ hôi ra nửa người do khí huyết suy hư: Có chứng ra mồ hôi nửa người, biếng nói, hụt hơi, mệt mỏi vô lực, sắc mặt xanh nhợt không tươi, đầu choáng, mắt hoa, chân tay tê dại, lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, mạch Tế Nhược.
- Mồ hôi ra nửa người do hàn thấp tê nghẽn: Cóchứng mồ hôi ra nửa người, gân mạch co rút vì đau, chântay co duỗi hạn chế, chân tay mình mẩy nặng nề, thậm chí khó xoay chuyển, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Nhu hoặc Trì.
- Mồ hôi ra nửa người do Doanh Vệ bất hòa: Có chứng mồ hôi ra nửa người, phát sốt, đau đầu, ố phong, rêu lưỡi trắng nhuận, mạch Hoãn Nhược.
Phân tích
- Chứng mồ hôi ra nửa người do khí huyết suy hư: Phần nhiều do mệt nhọc tổn thương quá mức, ốm lâu không được nuôi dưỡng hoặc mất huyết qua nhiều là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến khí huyết suy lớn và bất túc không chu lưu toàn thân, khi ra mồ hôi thường chỉ ra nửa người. Sách Trung y lâm chứng bị yếu có nói “Ra mồ hôi nửa người bên tả hoặc bên hữu phần nhiều do khí huyết không bền”. Yếu điểm biện chứng là: ngoài triệu chứng ra mồ hôi nửa người còn thêm các chứng trạng khí huyết bất túc như sắc mặt không tươi, mệt mỏi vô lực, chân tay tê dại, mạch Tế Nhược. Điều trị theo phép bổ cả khí và huyêt chọn dùng phương Nhân sâm dưỡng vinh thang.
- Chứng mồ hôi ra nửa người do hàn thấp tê nghẽn:
Phần nhiều do hàn thấp xâm phạm tê nghẽn một bên kinh lạc, khí huyết vận hành bị trở ngại, sự mở đóng của tấu lý không điều hòa, bên mắc bệnh ra mồ hôi. Yếu điểm biện chứng là: ra mồ hôi nửa người, gân mạch đau và co rút, chân tay co duỗi hạn chế, chân tay mình mẩy nặng nề, rêu lưỡi trắng nhớt. Điều trị theo phép ôn tán hàn thấp, hoạt huyết thông lạc, chọn dùng phương Quyên tý thang gia Tế tân, chế Xuyên ô hoặc dùng Tiểu Hoạt lạc đan cho nuốt.
- Chứng mồ hôi ra nửa người do Doanh Vệ bất hòa:
Nguyên nhân của chứng này hoặc là do cảm nhiễm phong tà, hoặc là do mệt nhọc nội thương khí huyết không điều dẫn đến Doanh Vệ không hòa, tự ra mồ hôi. Loại trên thường gặp nhiều hơn cả, lâm sàng biện chứng cụ thể là: Do ngoại cảm gây bệnh thường kiêm các triệu chứng phát sốt, đau đầu, Ố phong. Do nội thương gây nên không nhất thiết phải phát sốt nhưng mồ hôi ra nửa người, gân mạch toàn thân khó chịu, hoạt động hạn chế. Nguyên tắc điều trị là điều hòa Doanh Vệ mà đại biểu là bài Quế chi thang.
Chứng mồ hôi ra nửa người nguyên nhân chung là do sự vận hành khí huyết của hai bên cơ thể không tương xứng gây nên cơ chế bệnh hoặc là do tà khí nghẽn trở hoặc là do khí huyết bê tắc. Ba chứng giới thiệu trên đây qua đặc điểm cơ chế bệnh biểu hiện lâm sàng có thể phân biệt được. Điều cần phải chỉ ra là lứa tuổi 50 trở lên mà xuất hiện chứng ra mồ hôi nửa người cần phải điều trị kịp thời để tránh cảm nhiễm phong tà, chú ý làm lụng nghỉ ngơi thích đáng ngăn chặn phát sinh Trúng phong.
Trích dẫn y văn
Mùa Hạ chỉ ra mồ hôi nửa người đều do khí huyết không đầy đủ, bên trong lại có hàn ẩm gây nên, đó là dấu hiệu báo trước sẽ bị thiên khô hoặc tuổi trời không thọ nên dùng Thập toàn đại bổ liều cao hoặc các phương Nhân sâm dưỡng vinh, Đại Kiến trung thang gia thêm các vị thông kinh tiêu đờm mà điều trị. Nếu nguyên khí tạm thời ổn định thì dùng gián tiếp một thang Tiểu Tục mệnh thang để khai phát phần biểu hoặc là dùng Phòng kỷ Hoàng kỳ thang gia Xuyên khung để tan bỏ thấp tà. Chứng này tuy thuộc huyết hư nhưng phải cẩn thận không được dùng Tứ vật là thuốc âm để tránh tình trạng làm vít lấp kinh lạc xảy ra sự cố khác (Trương thị ỵ thông – Quyển 9).