Khái niệm
Môi rung động còn gọi là “Thần nhuận”, “Thần phong”. Tục gọi là “Lô chủy phong” có thể phát sinh ở cả môi trên và môi dưới, nhưng thường là môi dưới rung động nhiều hơn, bệnh hay phát về mùa Thu, Đông.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Môi rung động do Vị hỏa kiêm phong: Có chứng thoạt tiên thì giữa môi phát ngứa, da dẻ đỏ và cục bộ có cảm giác nóng rát tiếp theo là xuất hiện chứng môi rung động, đại tiện bí kết, rêu lưỡi vàng ráo, mạch Huyền Hoạt.
- Môi rung động do Tỳ hư huyết táo: Có chứng đầu tiên môi dưới phát ngứa, sắc đỏ và sưng, tiếp theo là môi miệng khô nẻ, đau như chàm lửa, lại giống như không có lớp da, môi rung động, đại tiện khô ráo, chất lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác.
Phân tích
- Chứng Môi rung động do Vị hỏa kiêm phong với chứng Môi rung động do Tỳ hư huyết táo: Cả hai loại lúc
mới phát bệnh đều có chứng môi dưới phát ngứa, môi đỏ và sưng nhưng loại trên là thuộc Vị hỏa, loại dưới là thuộc huyết táo. Vị hỏa có thể do ngoại cảm phong hàn hoặc do phong nhiệt chữa không khỏi vào lý hóa nhiệt, nhiệt truyền vào Dương minh mà thành. Cũng có thể do vốn hay ăn đồ cay nóng, nồng hậu Vị phủ bị đốt nóng gây nên. Túc Dương minh Vị kinh đi vòng quanh môi, thực hỏa của Vị kinh theo đường kinh mà lan truyền kết hợp với ngoại phong, phong hỏa cùng hun đốt cho nên có thể phát sinh chứng môi rung động. Huyết táo có thể do cảm nhiễm táo tà ở mùa Thu như loại Ôn táo hoặc Lương táo, hoặc là uống nhầm các loại thuốc đắng lạnh, ôn táo làm hao thương âm huyết hóa táo gây nên. Môi là nơi biểu hiện tinh hoa của Tỳ, mục Ngũ duyệt ngũ sứ thiên – Sách Linh khu có nói: “Môi miệng là do Tỳ quản lý”. Môi thuộc Túc Thái âm Tỳ kinh, Tỳ hư huyết táo sinh phong cho nên có thể xuất hiện môi miệng rung động. Hai chứng này lâm sàng đều thấy hiện tượng “nhiệt” nhưng Vị hỏa là thực chứng; hiện tượng “nhiệt” do huyết táo là thuộc âm huyết hao thương hóa táo sinh ra thuộc chứng trong hư kiêm thực. Xét về môi miệng bị đau: Nếu do Vị hỏa gây nên thì sưng đau rõ rệt, cục bộ có cảm giác nóng rát. Nếu do huyết táo gây nên thì môi miệng khô nẻ mà đau. Xét về chứng đại tiện không thông: Nếu do Vị hỏa là thuộc Dương minh Vị phủ nhiệt tà quá thịnh đại tiện táo kết thành thực, môi dưới liền miệng là thuộc Túc Dương minh Vị kinh, môi trên liền miệng là thuộc Thủ Dương minh Đại trường kinh cho nên đại tiện bí kết ngày càng nhiều thì thường thấy môi miệng rung động, tình thế sưng đau càng nặng, chứng nào phủ khí được thông thì xu thế đau giảm ngay. Huyết táo sinh phong dẫn đến rung động là do tân dịch ở Tỳ không phân bố, tân dịch ở Thủ Dương minh Đại trường bất túc, đại tiện trệ sáp khó đi không có những biểu hiện Dương minh phủ thực như “bĩ”, “mãn”, “táo”, “kiên”, “thực”.
Điều trị loại trên có thể dùng phép sơ phong thanh nhiệt để giải cả biểu và lý như cho uống Song giải Thông thánh tán, nếu kiêm cả đại tiện bí kết có thể dùng Điều Vị Thừa khí thang. Điều trị loại sau nên dưỡng huyết và sơ giải phong táo, có thể bên trong cho uống Tứ vật tiêu phong ẩm, bên ngoài thì bôi Hoàng liên cao hoặc Tử quy du.
Trích dẫn y văn
– Chứng Thần phong là Dương minh Vị hỏa gây nên, môi dưới người bệnh bị sưng ngứa, nứt nẻ chẩy nước, nếu không đau thì khó chữa. Nên rửa bằng Đồng phấn hoàn, bên trong thì cho uống Lục vị địa hoàng hoàn sẽ khỏi (Phụ công thức Đồng phấn hoàn: Đồng thanh, Cung phấn, Minh phàn, Khinh phấn, Xạ hương, Băng phiến, Hoàng liên). (Ngoại khoa chính tông – Thẩn phong).