Căn nguyên
- Nghiện rượu mạn 80%.
- Khác: tăng calci máu, mạn (cường cận giáp), tắc ông Wirsung mạn tính, di truyền, thể nhiệt đới, Mucovisidose.
- Không rõ căn nguyên
Giải phẫu bệnh
- Xơ hóa đầu tụy dẫn đến phá hủy nhu mô tụy nội và ngoại tiết.
- Có 2 thể:
+ Viêm tụy mạn tính do viêm, thiếu hụt protein, calci hóa, ống tụy giãn hay không.
+ Viêm tụy mạn tính do tắc nghẽn.
Chẩn đoán
Lâm sàng:
- Nam 40 tuổi.
- Vùng thượng vị dữ dội.
- Khỏi phát: thức ăn + rượu.
- Hướng lan ra lưng.
- Giảm đau cúi gập vê phía trưốc và dùng thuốc giảm đau.
- Sút cân.
Cận lâm sàng:
- Sinh hóa: tăng men tuỵ (thoáng qua = viêm tuỵ cấp, kéo dài = viêm tụy mạn), tăng đường máu, ứ mật, phân mỡ, bilan phospho – calci (loại trừ cường cận giáp).
- Hình ảnh:
- Chụp bụng không chuẩn bị: calci hóa.
- Siêu âm bụng/CT: calci hóa, tuy không đểu, giãn không đều ông Wirsung.
- Lựa chọn 2: siêu âm nội soi (nhìn rõ tuỵ, khi nghi ngờ ung thư), chụp mật tụy ngược dòng (4 biến chứng: viêm tuỵ cấp, viêm đường mật, thủng, chảy máu), IRM ống Wirsung.
Biến chứng
- Sớm:
- Cơn viêm tuỵ cấp 5 năm đầu.
- Giả nang.
+ Thường gặp.
+ Đau trên rốn, kéo dài, khổì u, men tuỵ tăng hằng định.
+ Biến chứng: chèn ép tạng lân cận (ống mật chủ, tá tràng, tĩnh mạch lách) vỡ nang, chảy máu trong nang và nhiễm trùng.
- Vàng da: chèn ép vào đường mật chính, xơ hóa quanh tuỵ hay K.
- Xuất huyết tiêu hóa (chụp ống Wirsung, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, loét dạ dày tá tràng kết hợp).
- Tràn dịch các màng (màng bụng hay gặp nhất).
- Chèn ép tá tràng (xơ tuỵ, K tuỵ).
- Hội chứng Weber
- Muộn:
- Suy tuỵ nội tiết: đái đường.
- Suy tuỵ ngoại tiết: khó tiêu.
- Ktuỵ.
Điều trị
- Chế độ ăn kiêng:
+ Bỏ rượu vĩnh viễn.
+ Chế độ ăn giàu calo, nghèo lipide và nhiều protides.
- Khi có đau: bỏ rượu, giảm đau.
- Khi phân mỡ: chiết xuất men tuỵ.
- 2 can thiệp chính:
+ Chọc hay dẫn lưu tuỵ qua da hay nội soi.
+ Bỏ chèn ép ống tuỵ bằng cách đặt ống thông theo đường nội soi.
- Ngoại khoa: viêm tuỵ mạn có biến chứng:
+ Giả nang: nôi nang – tiêu hóa, hẹp đường mật chính: nôl mật – ruột.
+ Hẹp tá tràng: nối dạ dày – ruột + Đau nhiều:
OngVVirsung giãn: nối ốngWirsung-hỗng tràng Ong Wirsung không giãn: cắt tuỵ.
- Điều trị các biến chứng khác của rượu.