CHÚT NHĂN
Tên khác: Dương đề.
Tên khoa học: Rumex crispus L.; thuộc họ Rau răm (Polygonaceae).
Mô tả: Cây thảo lưu niên có rễ to, nâu, đơn hay phân nhánh. Thân mọc đứng, phân nhánh, cao 40-80cm hay hơn. Lá có cuống, không lông; các lá phía dưới thân dài 12-25cm, rộng 2-4cm, phiến lá trong hay hình tim ở gốc, mép nhăn lượn sóng; các lá ở phía trên hẹp hơn, gần như không cuống. Chuỳ hoa to ở ngọn khá dày đặc, mang những xim co có lá rất nhỏ ở gốc. Quả bế ba cạnh bao bởi những lá đài ngoài, trên bề mặt thường có những cục chai lồi.
Bộ phận dùng: Rễ (Radix Rumicis Crispi), thường gọi là Thổ đại hoàng.
Phân bố sinh thái: Loài phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản, Lào, Indonesia và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc nơi đất trống ở Hà Nội, Ninh Bình và Lâm Ðồng; cũng gặp nơi đất cát mới lấp ở cồn Cần Thơ.
Thu hái: Rễ và lá quanh năm; rễ rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô.
Thành phần hoá học: Rễ chứa tanin và các dẫn xuất anthracenic (1-2%). Người ta đã biết có emodin, acid chrysophanic và tinh dầu.
Tính vị tác dụng: Vị đắng, tính hàn; có tác dụng thanh nhiệt, thông tiện, sát trùng. Người ta còn biết cây có tác dụng gây kích thích da và các màng nhầy, kể cả màng nhầy của bộ máy tiêu hoá. Ở Âu châu, rễ cây được xem như có tính chất bổ, chống thiếu máu và dùng lọc máu.
Công dụng, liều dùng: Thường được dùng làm thuốc uống trong trị thiếu máu, ho lao, viêm gan, thấp khớp mạn tính, vàng da, đái đường và bệnh ngoài da (hắc lào, eczema, nấm tóc). Dùng ngoài
trị nhọt ngoan cố, loét ở đùi, bạch đới. Liều dùng 30g cho vào 1 lít nước sắc uống, trong 2 ngày. Người ta còn dùng bột rễ làm thành viên 0,50g và uống 2-4 viên mỗi ngày vào bữa ăn. Dùng ngoài lấy dịch rễ tươi đắp vào vết loét hoặc nấu nước xông trị bạch đới.