Nội dung
SONG CẦU KHUẨN LẬU (Neisseria gonorrhoeae)
1879 Albert Neisser đã khám phá ra song cầu khuẩn Lậu là nguyên nhân gây bệnh Lậu, do đó song cầu khuẩn này được gọi tên là Neisseria gonorrhoeae. Đây là loại song cầu Gram (-) cho phản ứng oxidase (+) và lên men đường Glucose.
Vi khuẩn này sống lâu ở nhiệt độ ẩm hơn ở nhiệt độ cao, chết nhanh chóng khi ở ngoài không khí, nhiệt độ khô hay các chất khử khuẩn. Vi khuẩn lậu mọc tốt trên môi trường chocolat hoặc môi trường Thayer-Martin.
Tùy theo biểu hiện lâm sàng, theo tuổi và phái, bệnh phẩm để tìm vi khuẩn Lậu có thể được lấy từ chất tiết ở bộ phận sinh dục, ở lỗ tiểu, ở mắt, ở hậu môn, đôi khi ở dịch các khớp và máu.
Dụng cụ
Lấy bệnh phẩm ở phụ nữ
Cổ tử cung là nơi tốt nhất để lấy bệnh phẩm.
Làm ướt mỏ vịt bằng nước ấm, sau đó dùng kẹp pince cặp một miếng gòn cuộn tròn, chùi chất nhày ở cổ tử cung. Không được dùng bất cứ thuốc sát khuẩn nào trước khi lấy bệnh phẩm. Đưa que cuôh gòn vào cổ tử cung, ngoáy chung quanh và để yên một lúc lâu để que cuốn gòn hút những tinh thể. Sau đó dàn mỏng lên lam kính. Để khô ở không khí rồi cố định qua ngọn lửa đèn cồn.
Đối với mẫu thử ở niệu đạo, dùng hai cây đè lưỡi nắn dọc theo niệu đạo về phía lỗ tiểu để ép tiết chất ra. Dùng khuyên cây đã khử khuẩn để lấy bệnh phẩm. Trải đều lên lam kính, để khô, cố định qua ngọn đèn cồn.
Lấy bệnh phẩm ở nam
Bệnh phẩm được lấy từ lỗ niệu đạo.
Trước khi lấy mẫu thử, nặn dọc theo niệu đạo để mẫu thử chảy ra, sau đó dùng khuyên cấy đã khử khuẩn để lấy mẫu bệnh phẩm.
Phết bệnh phẩm lên lame, cố định qua ngọn đèn cồn.
Trường hợp không có mủ chảy ra, dùng khuyên cấy đưa vô sâu 2cm nạo nhẹ niêm mạc phần trước niệu đạo để lấy bệnh phẩm, cần làm nhẹ nhàng để tránh chảy máu và làm bệnh nhân đau.
Bệnh phẩm ở mắt
Đối với trường hợp viêm kết mạc mắt do Lậu, nhất là trẻ sau sinh, ta dùng que cuốn gòn để lấy bệnh phẩm ở mắt.
Bệnh phẩm ở hậu môn
Trong một vài trường hợp có thể bệnh phẩm được lấy từ kênh hậu môn cho kết quả dương tính trong khi kết quả ở cổ tử cung âm tính, nhất là khi bệnh đã điều trị. Dùng que cuốn gòn đưa sâu vô hậu môn 4-5cm để lấy bệnh phẩm, có thể dùng qua ống soi hậu môn nhưng không bắt buộc.
Khảo sát song cầu khuẩn Lậu
Phương pháp nhuốm Gram là phương pháp được chọn để khảo sát trực tiếp bệnh phẩm tìm vi khuẩn Lậu.
Phủ lên phiến phết dung dịch Crystal Violet, để 1 phút.
Rửa nước, phủ dung dịch Lugol, để 1 phút.
Tẩy màu bằng alcool-acetone cho tới khi giọt cồn cuối cùng không còn màu.
Rửa nước, phủ dung dịch Safranine, để 30 giây.
Rửa nước, để khô.
Quan sát dưới kính hiển vi với vật kính dầu.
Dưới kính hiển vi, song cầu khuẩn lậu hình hạt cà phê, gram (-), nằm nội bào của bạch cầu đa nhân. Đôi khi có những cặp nằm ngoài tế bào, nhưng chung quanh các bạch cầu đa nhân này không có vi khuẩn nào khác, đặc biệt khi ta quan sát bệnh phẩm của nam.
Khi tìm thấy những đặc tính trên của vi khuẩn, ta không thể trả lời chắc chắn đây là song cầu khuẩn Lậu mà chỉ ghi nhận: “Tìm thấy song cầu gram (-) nội tế bào dạng gonocoque”, đồng thời ghi nhận thêm sự hiện diện của tế bào mủ và các loại tạp khuẩn khác.
NẤM MEN
Nấm men cũng là nguyên nhân gây huyết trắng, viêm âm đạo, âm hộ ở phụ nữ. Đa số loại nấm men gây bệnh là Candida aỉbicans.
Lấv bênh phẩm: ở phụ nữ: đặt mỏ vịt, dùng que cuốn gòn lấy bệnh phẩm.
Soi tươi: Nhỏ một giọt nước muối Nacl 0,9% vô trùng lên tấm lame, sau đó xoay tròn que cuốn gòn trên giọt nước muối để dàn bệnh phẩm ra. Đậy phiến hình mỏng (lamelle) lên. Quan sát dưới kính hiển vi với vật kính xio, x40. Ngoài ra chúng ta có thể bỏ que cuốn gòn vào một lọ đựng lcc dung dịch Nacl 0,9%, mang về phòng xét nghiệm và nhỏ một giọt ra tấm lame, đậy phiến hình mỏng lên.
- Quan sát trực tiếp: Ấp dụng phương pháp nhuộm Gram.
Dưới kính hiển vi ta có thể thấy dạng tế bào hạt men, hình bầu dục, có nẩy búp, hoặc sợi tơ nấm nhuộm Gram = bắt màu gram(+).
TRÙNG ROI ÂM ĐẠO (Trichomonas vaginalis)
Đây là loại ký sinh trùng di chuyển nhờ chiên mao (flagelles) sống trong âm đạo và tìm thây ở 20% người phụ nữ. Trùng roi âm đạo gây huyết trắng, viêm âm đạo.
- Soi tươi: Phương pháp lấy bệnh phẩm để tìm trùng roi âm đạo giống như trường hợp tìm nấm men.
Dưới kính hiển vi với vật kính xio, x40, trùng roi âm đạo rất di động, có hình giống hạt đậu, có trục ty. Tế bào chất nhiều không bào và nhiều hạt nhỏ. Có một sinh mao thể (blepharob- lastes) gồm nhân và trước nhân, sinh mao thể có 3-5 chiên mao hướng về phía đuôi, nhân to nằm gần đầu.
VI KHUÂN HẠ CAM MÊM (Haemophilus ducreyi)
Rửa vết loét hạ cam với dung dịch NaCl 0,90%. Dùng khuyên cấy lấy một giọt chất dịch tiết từ vết loét, trải trên lam kính sau đó để khô, cố định qua ngọn đèn cồn. Áp dụng phương pháp nhuộm Gram. Khảo sát dưới kính hiển vi với vật kính dầu.
Dưới kính hiển vi Hemophilus ducreyi bắt màu gram (-), có chấm đậm ở hai đầu, đôi khi xếp thành từng chuỗi giống sợi dây chuyền.
GARDNERELLA VAGINALIS
Gardnerella vaginalis thường phối hợp với nhiễm khuẩn âm đạo, với triệu chứng lâm sàng điển hình là:
Huyết trắng nhiều.
Dấu hiệu “clue cells” = tế bào thượng bì âm đạo được bao phủ bởi vi khuẩn hình que nhỏ, ngắn, gram (-).
Nhỏ một giọt KOH -> huyết trắng có mùi tanh như mùi cá.
pH âm đạo > 4,5.
Soi tươi:
Phương pháp lấy bệnh phẩm để khảo sát Gardnereỉla vaginalis giống như trường hợp tìm nâln men.
Dưới kính hiển vi thấy dấu hiệu “clue cells”.
Soi trực tiếp: áp dụng kỹ thuật nhuộm Gram để tìm Gardnerella vaginalis: bắt màu gram (-), hình que ngắn, nhỏ, đôi khi tính chất Gram có thể thay đổi thành hình que gram (+)