Thạch long nhuế – Ranunculus sceleratus L., họ Mao lương- Ranunculaceae

Thạch long nhuế – Ranunculus sceleratus L., họ Mao lương- Ranunculaceae. Thạch long nhuế là một loại cỏ mọc hoang sống một năm. Cây cao 15 – 50cm, thân mềm, mặt ngoài thân có khía dọc. Lá ở gốc cây chẻ thành  3 – 5 thùy, lá ở phía trên xẻ thành dải nhỏ, cánh hoa màu vàng nhạt. Quả đóng, tụ họp thành một quả kép. Cây thường mọc ở bờ ruộng, bờ ao về mùa xuân.

            Thành phần tác dụng kháng khuẩn: Protoanemonin. Muốn chiết proto-anemonin, dược liệu đem cất kéo bằng hơi nước, phần nước cất đem lắc với chloroform. Dung dịch chloroform lại đem cất dưới áp suất giảm. Muốn tinh chế thì lập lại quy trình trên. Protoanemonin là một chất lỏng mùi khó chịu, kích ứng da. Protoanemonin chóng bị dimer hóa thành anemonin. Chất này kết tinh được, có đ.c. 158oC và không cất kéo được với hơi nước. Anemonin kém tác dụng nhiều lần so với protoanemonin.

            Protoanemonin cũng không có trong tự nhiên mà sinh ra do enzym thủy phân ranunculin. Ranunculin là một glucosid.

            Tác dụng kháng khuẩn: Protoanemonin đã được thử trên 36 loại vi khuẩn, tất cả đều bị ức chế ở nồng độ 1:6000 – 1:350.000. Các loại vi khuẩn đã thử thuộc các chi:

            Bacillus, Clostridium, Corynebacterium, Diplococcus, Mycobacterium, Proteus, Pseudomonas, Salmonella, Staphylococcus, Streptococcus, Vibrio. 9 loại nấm được thử thấy bị ức chế ở  nồng độ 1:50.000 – 1:300.000.

            Anemonin có tác dụng kháng khuẩn yếu hơn nhiều so với protoanemonin. Tuy nhiên

Staphylococcus aureus và Shigella dysenteriae bị ức chế ở nồng độ 1:12.500 và Trypanosoma equiperdum không mọc được ở  nồng độ 1:50.000.

            Ngoài thạch long nhuế, ranunculin còn gặp trong nhiều cây thuộc họ Mao lương.            Trong y học dân tộc cổ truyền, thạch long nhuế dùng chữa tê thấp.

            Ở Liên Xô cũ có nghiên cứu chế phẩm dưới dạng tiêm tỉnh mạch dùng trong thú y để chữa các trường hợp vết thương có mủ và lâu lên sẹo.