Mục lục
TÊN KHOA HỌC:
Passiflora foetida L. Họ Lạc tiên (Passifloraceae)
Tên khác:
Dây nhãn lồng, chùm bao, dây lưới, dây bầu đường, mắm nêm, tây phiên liên, mác quánh mon (Tày), co hồng tiên (Thái).
MÔ TẢ
Dây leo có thân mảnh, hình trụ rỗng, phủ nhiều lông.
Tua cuốn đơn. Lá mọc so le có cuông dài, phiến 3 thùy, thùy giữa lớn hơn, mép uốn lượn có lông dạng mi, gân lá hình chân vịt, hai mặt có lông mịn, gần như cùng màu.
Hoa to mọc ở kẽ lá, riêng lẻ, đều, lưỡng tính; lá bắc to rời nhau chia thành những dải nhỏ như sợi; đài 5 phiến màu xanh lục có phần phụ hình sừng nhọn; tràng 5 cánh rời, màu trắng pha tím, tràng phụ là những cánh hoa màu tím, hình sợi mảnh xếp thành vòng; nhị và nhụy đính trên một cột hình trụ, nhị 5, bầu có một ô.
Quả mọng, hình trứng, có lá bắc bao bọc, màu vàng khi chín; hạt nhiều có áo ăn được.
Mùa hoa quả: tháng 5 – 10.
PHÂN BỐ, NƠI MỌC
Trên thế giới, lạc tiên phân bố chủ yếu ở một số nước châu Á.
Ở Việt Nam, cây mọc hoang dại ở khắp các tỉnh vùng núi thấp, trung du và đôi khi cả ở đồng bằng. Thường gặp ở ven rừng, các trảng cây bụi, nương rẫy. Lạc tiên thường mọc trùm lên các cây khác thành bụi lốn.
BỘ PHẬN DÙNG, THU HÁI, CHẾ BIẾN
Phần trên mặt đất, thu hái vào mùa xuân hạ, phơi hoặc sấy khô.
Có thể dùng tươi. Nhưng thường được chế thành cao lỏng.
THÀNH PHẦN HÓA HỌC
Lạc tiên chứa flavonoid toàn phần, alcaloid, vitexin và nhiều chất khác
TÁC DỤNG DƯỢC LÝ
Chế phẩm từ lạc tiên có tác dụng làm giảm trạng thái hưng phấn thần kinh, gây ngủ dễ dàng, ngon giấc, không làm thay đổi huyết áp.
CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG
Lạc tiên có vị ngọt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, an thần, gây ngủ, giải độc, lợi tiểu, chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ.
Liều dùng hàng ngày: 8 – 16g dưới dạng thuốc sắc hoặc cao lỏng.
Dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.
BÀI THUỐC
Chữa mất ngủ, suy nhược, mệt mỏi: Lạc tiên (400g), lá vông (400g), lá gai (100g), rau má (100g). Tất cả nấu với nước cho được 100ml. Đường nấu thành sirô. Pha 6/10 cao với 4/10 sirô. Ngày uống 40ml chia làm hai lần.
Hoặc lạc tiên (50g), lá vông (30g), lá dâu (10g), tâm sen (2,2g), đường kính (90g). Tất cả nấu với 3 lần nước, mỗi lần 4 giờ. Trộn đều các nước, lọc, bỏ đường, cô đặc để được 100ml thành phẩm.
Ngày uống hai lần trước khi đi ngủ. Người lớn: mỗi lần 2 thìa canh. Trẻ em 1 – 3 tuổi: mỗi lần 1 thìa cà phê; 4 – 7 tuổi, 2 thìa; 8 – 12 tuổi, 3 thìa; 13 – 15 tuổi, 5 thìa; 16 tuổi trở lên, dùng liều người lớn.