Kiểm nghiệm vi học Ích mẫu-Leonurus japonicus

Phần trên mặt đất đã được cắt thành từng đoạn phơi hay sấy khô của cây Ích mẫu (Leonurus japonicus Houtt.), họ Bạc hà (Lamiaceae).

Cây thảo, cao 0,3 – 1m. Thân vuông, thẳng. Lá mọc đối, có cuống dài, phiến lá chẻ thuỳ rất sâu, thường chẻ thành ba thuỳ, mỗi thuỳ lại chẻ thành ba thuỳ nhỏ, gân lá lồi hình chân vịt, cả hai mặt đều có lông. Hoa mọc ở ngọn, mọc vòng ở kẽ lá thành chùm xim co, màu đỏ tím hay tím nhạt. Dược liệu được cắt thành đoạn ngắn màu ngà, mang lá khô màu xám nâu.

Vi phẫu thân: Mặt cắt ngang thân hình gần vuông, lồi ở bốn góc. Từ ngoài vào trong có: Biểu bì là một hàng tế bào xếp đều đặn, mang lông che chở đa bào và lông tiết. Mô dày gồm 6 – 10 lớp tế bào thành dày, rất phát triển ở phần góc. Mô mềm vỏ gồm vài lớp tế bào thành mỏng, trong mô mềm vỏ sát libe có sợi xếp thành từng đám nhỏ. Libe cấu tạo từ các tế bào nhỏ tạo thành vòng bao quanh mô gỗ. Tầng phát sinh libe – gỗ gồm những tế bào hình chữ nhật, hoặc vuông, có thành mỏng, xếp thành vòng. Gỗ có các mạch gỗ to xếp thành hàng rải rác trong mô gỗ, mô gỗ phát triển nhiều ở bốn góc. Các tế bào mô mềm ruột tròn, thành mỏng, có kích thước lớn.

Bột màu lục xám, mùi thơm hắc, vị đắng. Quan sát dưới kính hiển vi thấy: Những mảnh biểu bì mang lông che chở, lông tiết và lỗ khí. Lông che chở đa bào nguyên hay gãy thành đoạn, lông tiết. Sợi có thành dày, khoang hẹp riêng lẻ hay kết thành từng đám, mảnh mô mềm. Mảnh mạch vòng, mạch điểm. Đôi khi có các mảnh cánh hoa, mảnh phiến lá thấy rõ mô giậu. Hạt phấn hoa tròn (Hình 2.2.8b).