Khái niệm
Râu tóc bạc sớm là chỉ chứng trạng người còn ở tuổi thanh thiếu niên hoặc trung niên mà râu tóc bạc sớm, tục gọi là “Thiểu bạch đầu”. Trung niên thấy tóc bạc chút ít (muối tiêu), người già tóc bạc là hiện tượng sinh lý bình thường. Chứng Bạch đầu phong phát sinh ở ven chân tóc và bệnh ở bì phu thấy có từng mảng tóc trắng đều không thuộc phạm vi thảo luận ở chương này.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Râu tóc bạc sớm do Can Thận khuy tổn: Có chứng râu tóc từ chỗ đốm bạc tiến tới bạc hoàn toàn, lại có một số tóc lưa thưa và rụng, hoặc thấy đầu choáng mắt hoa, tai ù nặng tai, lưng gôi mỏi yếu, đêm đi tiểu tiện nhiều lần chất lưỡi tía tối, mạch Trầm Tế Nhược.
- Râu tóc bạc sớm do doanh huyết hư nhược. Có chứng tóc ở đầu phần nhiều trắng xóa, da đầu tróc nhiều vẩy hoặc thấy thân thể gầy còm, hồi hộp Tâm phiền, mât ngủ hay mê, trí nhớ kém, chất lưỡi đỏ, mạch Tế sác.
- Râu tóc bạc sớm do Can uất khí trệ: Có chứng chỉ trong thời gian ngắn râu tóc đột nhiên bạc rất nhiều, tình chí ức uất, ngực sườn đầy tức, hay thở dài, Tâm phiền hay cáu giận, kém ăn, chất lưỡi đỏ, mạch Huyền Sác.
Phân tích
- Chứng Râu tóc bạc sớm do Can Thận khuy tổn với chứng Râu tóc bạc sớm do doanh huyết hư nhiệt: cả hai đều là Hư chứng. Thận chứa tinh vẻ tươi đẹp ở tóc, Can chứa huyết, tóc là phần thừa của huyết. Chứng Râu tóc bạc sớm do Can Thận suy tổn hoặc là do tiên thiên phú bẩm bất túc, Can Thận vốn suy, hoặc là do phòng thất bừa bãi buông thả vô độ làm tổn thương tinh huyết của Can Thận, râu tóc không tươi nhuận trở nên bạc sớm. Chứng Râu tóc bạc sớm do doanh huyết hư nhược phần nhiều do tư lự quá mức, hao tổn Tâm huyết, huyết hư sinh nhiệt, hư nhiệt hun đốt râu tóc không được nuôi dưỡng cho nên biến thành tóc bạc. Loại trên thường kiêm biểu hiện Can Thận khuy tổn như các chứng đầu choáng mắt hoa, tai ù nặng tai, lưng gối yếu mỏi, đêm đi tiểu nhiều lần, chất lưỡi đỏ tối, mạch Trầm Tế Nhược … Loại sau kiêm các đặc trưng là doanh huyết hư nhược như các chứng thể trạng gầy còm, hồi hộp Tâm phiền, mất ngủ hay mê, chóng quê, lòng bàn tay chân nóng, lưỡi đỏ, mạch Tế sác. Nếu lâm sàng kiêm chứng không rõ rệt có thể căn cứ vào lứa tuổi mà biện chứng luận trị, nếu như tuổi thanh thiếu niên mà tóc bạc sớm phần nhiều là do doanh huyết hư yếu. ở tuổi trung niên mà râu tóc bạc sớm thường phải luận trị theo hướng Can Thận khuy tổn. Râu tóc bạc sớm do Can Thận khuy tổn điều trị nên tư Thận bổ Can ích tinh huyết, đen râu tóc, chọn dùng phương Thất bảo mỹ nhiêm đan hoặc dùng phương Thủ ô diên thọ đan. Râu tóc bạc sớm do doanh huyết hư nhiệt điều trị nên bổ huyết dưỡng doanh tư âm làm đen râu tóc, chọn dùng phương Tứ vật thang hợp với Nhị chí hoàn mà điều trị.
- Chứng Râu tóc bạc sớm do Can uất khí trệ: Phần nhiều do ưu sầu tư lự quá độ hoặc là do tinh thần bị chấn thương quá đáng, Can khí mất chức năng sơ tiết, khí uất hóa nhiệt hao thương doanh huyết tóc không được nuôi dưỡng cho nên chỉ trong thời gian ngắn râu tóc trắng xóa rất nhiều, thậm chí trắng xóa cả đầu. Đặc điểm lâm sàng là: sau khi ưu tư cáu giận thì râu tóc trong thời gian ngắn đột ngột trắng xóa kiêm các biểu hiện lâm sàng như Can uất khí trệ, ngực sườn đầy tức trướng đau, hay thở dài, Tâm phiền dễ cáu giận. Điều trị nên sơ Can giải uất, thanh nhiệt lương huyết chọn dùng phương Đan chi Tiêu giao tán gia Sinh Địa hoàng, Hà thủ ô, Hắc chi ma.
Tóm lại, râu tóc bạc sớm có Hư chứng, Thực chứng, khác nhau, lâm sàng phần nhiều là Hư chứng. Chứng râu tóc bạc sớm do doanh huyết hư nhược phần nhiều gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Chứng Râu tóc bạc sớm do Can Thận khuy tổn thường gặp nhiều ở người trung niên.
Trích dẫn y văn
– Đường kinh Túc Thiếu âm Thận, Thận chủ về cốt tủy vẻ tươi đẹp lên mắt, lên tóc. Nếu huyết khí thịnh thì Thận khí mạnh xương tủy dồi dào cho nên tóc nhuận mà đen. Nếu huyết khí hư thì Thận khí yếu. Thận khí yếu thì xương tủy khô kiệt cho nên tóc bạc (Chư bệnh nguyên hậu luận – Bạch phát hậu).