Cây sen sống trong nước, thân rễ hình trụ phát triển mạnh ở nơi có nhiều bùn. Lá có cuống dài, thân cuống có gai, phần phiến thường ở trên mặt nước, có hình gần tròn. Hoa to, cánh hoa hình nón ngược. Mỗi quả sen được gắn vào đài hoa hình nón ngược. Mỗi quả chứa nhiều hạt, trong hạt có chồi mầm (tâm sen). Quả sen cho hạt, tâm sen để làm thuốc chữa bệnh.
Theo Đông y, hạt sen có vị ngọt, tính bình. Tác dụng bổ tỳ dưỡng tâm, sáp trường cố tinh, chữa bệnh đường ruột, tả, lỵ, di mộng tinh, đới hạ, mất ngủ. Tâm sen có vị đắng, tính lạnh. Tác dụng thanh tâm, thanh nhiệt, an thần, chữa tâm phiền, đau nhói ở tim, nôn ra máu, mất ngủ, di mộng tinh.
Bài thuốc hay chữa bệnh từ hạt sen:
Bài 1. Thuốc chữa bệnh kiết lỵ
+ Hạt sen tươi 40g
+ Hoàng liên 20g
+ Nhân sâm 12g
Cả ba thứ rửa sạch, cho vào nồi cùng 600ml nước đun sôi kỹ. Khi còn 200ml nước đặc chắt lấy nước, bỏ bã. Người bệnh uống dần hết trong ngày, cần uống liền 5-7 ngày.
Bài 2. Thuốc chữa bệnh di tinh
+ Hạt sen khô 15g
+ Ba kích 15g
+ Phụ tử chế 10g
+ Phá cố chỉ 15g
+ Sơn thù 15g
Các vị thuốc sấy khô tán bột mịn, dùng nước cháo đặc luyện viên bằng hạt đậu xanh phơi khô. Người bệnh ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 viên trước khi ăn. cần uống liền 11 ngày.
Bài 3. Thuốc chữa bệnh mất ngủ, hoa mắt
+ Hạt sen khô 9g
+ Viễn chí 9g
+ Phục thần 9g
+ Hoàng kỳ 9g
+ Toàn táo nhân 9g
+ Đảng sâm
+ Cam thảo
+ Trần bì
Các vị thuốc rửa sạch, cho vào nồi cùng 600ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, sau bữa ăn. Hai ngày uống 1 thang, cần uống liên tục 5-10 thang.
Bài 4. Thuốc chữa bệnh đau đầu
+ Hạt sen khô 20g
+ Hương phụ 30g
+ Hoắc hương 6g
+ Cam thảo 6g
+ Đậu đen (sao thơm) 30g
+ Lá dâu non 20g
+ Vỏ núc nác (sao rượu) 12g
+ Lá vông nem non 30g
+ Thục địa 30g
Các vị thuốc cho vào nồi, thêm 600ml nước đun nhỏ lửa cho thuốc nhừ, khi còn 300ml nước thuốc chắt lấy nước bỏ bã. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, sau khỉ ăn. Cần uống liền 9 ngày.
Bài 5. Thuốc chữa bệnh thiếu máu dạng thiếu sắt
+ Hạt sen tươi (bỏ tâm) 30g
+ Đẳng sâm 15g
+ Mạch môn 15g
+ Kê huyết đằng 30g
Các vị thuốc cho vào nồi, thêm 600ml nước đun nhỏ lửa cho thuốc nhừ, khi còn 300ml nước thuốc chắt lấy nước bỏ bã. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước khi ăn. Cần uống liền 11 ngày.
+ Hạt sen tươi (bỏ tâm) 130g
+ Đương quy 60g
+ Bạch thược 60g
+ Bạch chỉ 60g
+ Xuyên khung 60g
+ Nhân quả óc chó 100g
+ Thục địa 60g
+ Đan sâm 100g
Các vị thuốc sấy khô, tán bột nhỏ mịn, dùng nước cháo đặc luyện viên bằng hạt ngô, phơi khô đem dùng. Người bệnh ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 viên VỚI nước sôi để nguội, trước khi ăn.
Bài 6. Thuốc chữa bệnh đái dầm
+ Hạt sen tươi (bỏ tâm) 30g
+ Bạch truật 9g
+ ích trí 12g
+ Đậu đen 24g
+ Tổ bọ ngựa trên cây dâu 5 cái
Tổ bọ ngựa trên cây dâu sao cháy, cùng các vị thuốc cho vào nồi thêm 600ml nước đun nhỏ lửa cho thuốc nhừ. Khi còn 300ml nước thuốc chắt lấy nước, bỏ bã. Người bệnh chia đều
3 lần uống hết trong ngày, trước khi ăn. Cần uống liền 5 ngày.
+ Hạt sen khô 100g
+ ích trí nhân 100g
+ Hà thủ ô (chế) 100g
+ Hoài sơn 50g
+ Rượu trắng 200ml
Hoài sơn sấy khô tán nhỏ, cho vào rượu quấy thành hồ hơi loãng; các vị thuốc sấy khô tán nhỏ mịn, dùng hồ trên luyện viên bằng hạt đậu xanh phơi khô đem dùng. Người bệnh ngày uống 3 lần, mỗi lần 10 viên với nước sôi để nguội, trước khi ăn.
Bài 7. Thuốc chữa bệnh đái tháo đường
+ Tâm sen 8g
+ Thạch cao 20g
+ Sa sâm 12g
+ Thiên môn 12g
+ Mạch môn 12g
+ Hoài sơn 12g
+ Bạch biển đậu 12g
+ Ý dĩ 12g
+ ích mẫu 50g
Các vị thuốc cho vào nồi, thêm 600ml nước đun nhỏ lửa cho thuốc nhừ, khi còn 300ml nước thuốc chắt lấy nước, bỏ bã. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước khi ăn. Cần uống liền 11 ngày là một liệu trình, thời gian nghỉ giữa các liệu trình là 5 ngày, dùng 5 liệu trình.