Cây sầu riêng thân gỗ to cao 10-15m, phát triển nhiều cành. Lá to mọc đơn lẻ, phiến lá dầy, hình trứng thuôn dài, mặt dưới màu vàng. Chùm hoa to, mọc ở thân cây, thân cành già, nụ hoa tròn, cánh hoa màu trắng, nhiều nhị. Quả nang to, vỏ có gai nhọn, hạt to vàng, quanh hạt có áo, hạt mềm, màu ngà, ăn được, có mùi đặc biệt. Quả sầu riêng cho vỏ, nhân hạt, áo hạt làm thuốc chữa bệnh.
Tên chi Durio (chi sầu riêng) có nguồn gốc từ ngữ hệ Nam Á: người Việt gọi là sầu riêng, người Khmer gọi là turen và người Mã Lai – Nam Dương gọi là Djoerian (về sau viết là Doerian). Ngày nay hầu hết các quốc gia trên thế giới gọi loài cây/trái này là Durian hoặc có ký ngữ khác nhưng phát âm tương tự như chữ Durian. Tuy nhiên, trong chi Durio chỉ có một loài là Durio zibethinus là phổ biến nhất. Trong thế kỷ 20 ở Việt Nam được biết tới 2 giống “sầu riêng mỡ” có lớp cơm màu trắng xám như mỡ và “sầu riêng đường” có lớp cơm màu vàng như đường mía. Theo thời gian, hoặc nhờ khám phá, hoặc nhờ gây giống, hiện nay sầu riêng (Durio zibethinus) có độ 70 giống (cultivar), trong đó giống “sầu riêng đường không hạt” có triển vọng và được giới tiêu thụ ưa chuộng hơn hết, phân loài này được gây giống đặc biệt ở Thái Lan và Việt Nam: múi ngọt, không có hạt hoặc hạt bị tiêu giảm.
Giá trị dinh dưỡng của quả sầu riêng
Theo Tổ chức Lương nông Quốc tế (FAO), trong 100g phần ăn được của sầu riêng, có chứa các chất sau: nước 66,8g, protein 2,5g, glucid 28,3g, lipid 1,6g, tro 0,8g, các chất khoáng vi lượng: Ca 20mg, P 63mg, Fe 0,9 mg, K 601mg, muối Na 1mg; các vitamin: thiamin (B1) 0,027mg, riboflavin (B2) 0,29mg, niacin (B3) 1,2mg, acid ascorbic (C) 37mg, A 10 IU, cung cấp 124 calo.
Bài thuốc hay trong chữa bệnh từ quả sầu riêng:
Bài 1. Thuốc chữa bệnh kém ăn, khó tiêu
+ Vỏ quả sầu riêng (sao đen) 15g
+ Trần bì 8g
+ Gừng tươi 3g
Các vị thuốc cho vào nồi cùng 450ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước bữa ăn. cần uống liền 5 ngày.
Bài 2. Thuốc chữa ho
+ Vỏ quả sầu riêng (sao đen) 20g
+ Rễ dâu 5g
+ Cam thảo đất 10g
Rễ dâu chọn loại có màu vàng, cạo bỏ vỏ, bỏ lõi chỉ lấy phần vỏ trắng, sao vàng tán mịn cùng các vị thuốc cho vào nồi cùng 500ml nước đun kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia 3 lần uống sau bữa ăn. cần uống liền 9 ngày.
Bài 3. Thuốc chữa bệnh tiêu chảy
+ Vỏ quả sầu riêng 20g
+ Vỏ quả lựu 10g
Các vị thuốc cho vào nồi cùng 400ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước bữa ăn. cần uống liền 9 ngày.