1. Đại cương về alcaloid
1.1. Định nghĩa
Alcaloid là một chất hữu cơ có chứa nitơ đa số có nhân vòng, có phản ứng kiềm, thường gặp trong thực vật và đôi khi trong động vật, thường có dược lực tính mạnh và độc, cho kết tủa và phản ứng màu với một số thuốc thử gọi là thuốc thử của alcaloid.
1.2. Phân bố
Alcaloid thường chứa trong các bộ phận của cây như hoa, lá, rễ, hạt, vỏ. Đôi khi trong cùng một cây thì bộ phận này rất giàu alcaloid bộ phận khác lại không có.
Lượng alcaloid và tỷ lệ thành phần các alcaloid trong cây có thể thay đổi tùy theo mùa thu hái, tuổi của cây, điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng…
Trong một cây thường chứa các alcaloid có cấu trúc hoá học gần giống nhau. Đặc biệt trong một số cây có chứa tới vài chục alcaloid như cây thuốc phiện, cây canhkina.
Các alcaloid trong cây tồn tại dưới dạng muối với các acid hữu cơ như acid succinic, acid oxalic, acid malic, acid meconic.
Tỉ lệ phần trăm các alcaloid trong các bộ phận của cây có thể rất cao từ
10 đến 15% hoặc rất thấp vài phần nghìn, thậm chí vài phần vạn.
Thảm thực vật vùng nhiệt đới thường có nhiều cây có chứa alcaloid với hàm lượng cao.