Apxe ngoài màng cứng là một túi mủ ở giữa màng cứng và xương sọ. Nguyên nhân của apxe ngoài màng cứng thường là viêm tai xương chũm mạn tính hồi viêm hoặc viêm xương chũm cấp tính.
Viêm nhiễm vào đến màng cứng bằng cách phá vỡ lớp vỏ trong của xương đá hoặc đi theo các mạch máu trong. Chúng ta thường thấy apxe ngoài màng cứng ở những vị trí sau đây : chung quanh tĩnh mạch bên, ở trên trần thượng nhĩ, ở mặt sau xương đá. Bệnh tích ở màng cứng là : hạt lổn nhổn, nụ sùi, dày màng cứng.
TRIỆU CHỨNG
Apxe ngoài màng cứng thể hiện dưới nhiều bệnh cảnh khác nhau và các triệu chứng thay đổi tùy trường hợp.
- Trong đại đa số trường hợp apxe ngoài màng cứng không có triệu chứng lâm sàng. Bệnh nhân bị viêm xương chũm, chúng ta chỉ định mổ và nghĩ đến biến chứng này khi đục xương chũm, thấy mủ từ trong sâu tràn ra liên tục. Trước hiện tượng này, chúng ta phải bộc lộ màng não và thấy túi mủ và bệnh tích ở màng cứng.
- Trong một số trường hợp, bệnh nhân có những triệu chứng gợi ý như là: buồn nôn, nhức đầu kéo dài ở một bên, đồng tử mở rộng, phù nề gai mắt, mạch chậm. Những triệu chứng này thường hay bị các triệu chứng viêm tai xương chũm mạn tính hồi viêm che mờ.
- Trong một số trường hợp khác chúng ta thấy có phản ứng màng não : nhức đầu, cứng gáy, nước não tủy đục nhưng vô trùng, bạch cầu và albumin tăng.
- Đặc biệt lắm chúng ta mới thấy hiện tượng chèn p não như mất ngôn ngữ, liệt chỉ bên đối diện hoặc co giật.
BIẾN DIỄN
Nếu được mổ kịp thời, apxe ngoài màng cứng sẽ khỏi nhanh chóng như là viêm xương chũm thông thường.
Nếu không được điều trị, apxe sẽ tự vỡ ra. Túi mủ thường vỡ vào khoảng cách dưới màng nhện gây ra viêm màng não tỏa lan rất nặng. Ít khi túi mủ ăn thủng vảy (trai) thái dương và vỡ ra ngoài da. Túi mủ cũng có thể gây ra apxe não.
CHẨN ĐOÁN
Chẩn đoán rất khó. Trong loại không có triệu chứng lâm sàng, chúng ta chỉ có thể chẩn đoán trên bàn mổ. Trong loại có triệu chứng tăng áp lực nội sọ chúng ta rất dễ nhầm với apxe não.
Có tác giả cho rằng hiện tượng giãn đồng tử là triệu chứng cá biệt của apxe ngoài màng cứng nhưng trên thực tế chúng tôi ít gặp hiện tượng này. Gặp trường hợp khó khăn này chúng ta phải bộc lộ màng não và đợi 48 giờ. Nếu sau đó các triệu chứng tăng áp lực không thuyên giảm chúng ta phải chọc dò não tìm apxe.
Chụp động mạch não cho thấy động mạch không bị đẩy lệch.
ĐIỀU TRỊ
Làm phẫu thuật khoét xương chũm hoặc khoét rỗng đá chũm kèm theo bộc lộ màng não ở vùng xương viêm.