Ứng dụng Laser trong điều trị bệnh da liễu

Hầu như không có lĩnh vực nào trong chuyên khoa da lại thay đổi nhanh như phẫu thuật da bằng Laser. Việc phát triển những thế hệ máy Laser mới cũng như cải thiện các máy Laser hiện có khiến cho Laser trở thành cách điều trị tốt nhất trong nhiều bệnh lý của chuyên khoa Da.

Thiết bị Laser đầu tiên được phát minh vào năm 1960 bởi Marman. ứng dụng nó trong y học được nhanh chóng nhận ra và Leon Goldman là người đầu tiên áp dụng Laser trong chuyên khoa Da.

Phẫu thuật da bằng Laser được sử dụng rộng rãi dựa trên lý thuyết sự tiêu quang nhiệt chọn lọc (Selective photothermolysis) được giới thiệu bởi Anderson và Parrish vào năm 1983.

Máy Laser là một dụng cụ có nhiều tiến bộ về mặt kỹ thuật, tuy nhiên cũng như bất kỳ phương pháp phẫu thuật nào, tác dụng phụ cũng có thể xảy ra như: sẹo phì đại, thay đổi sắc tố, nhiễm khuẩn, đau, hiệu quả kém…

LASER LÀ GÌ?

Laser là từ viết tắt, được tạo nên bởi 5 chữ cái đầu tiên trong một cụm từ tiếng Anh: Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation. Như vậy, Laser là thiết bị khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ cưỡng bức.

Tia sáng Laser có đặc điểm: có một bước sóng (độ đơn sắc cao), có độ định hướng cao (tính trực chuẩn) và cùng một pha.

ỨNG DỤNG LASER TRONG CHUYÊN KHOA DA

Laser Argon

Laser Argon được sử dụng đầu tiên để điều trị các thương tổn sắc tố và mạch máu và vẫn được xem là cách điều trị chọn lọc cho loại bệnh này đến cuối năm 1980.

Do bước sóng của Laser Argon (488nm và 514nm) không tương xứng với đỉnh hấp thu của hemoglobin và melanin và do bản chất tự nhiên của nó là sóng liên tục nên sự tổn thương nhiệt đến các mô lân cận có thể có ý nghĩa. Laser Argon được khuyên không nên sử dụng cho trẻ chưa dậy thì vì nguy cơ để sẹo sẽ lớn.

Khoảng 75% các bệnh nhân u mạch phẳng điều trị bằng Laser Argon cho kết quả điều trị từ tốt đên rất tốt nhưng các biến chứng như sẹo phì đại, giảm sắc tố gặp đến 30%, do đó hệ thống Laser này đã nhanh chóng được thay thế bởi các máy Laser hiệu quả hơn và ít biến chứng.

Laser màu xung bơm bằng đèn flash (Flash Lamp Pumped Pulsed Dye Laser)

Nguồn năng lượng của loại Laser này là chất màu hữu cơ phát huỳnh quang được giữ trong một dung dịch hòa tan và đặt trong một buồng trong suốt.

Thiêt bị Laser màu được sử dụng rộng rãi để điều trị các u mạch lồi, dãn mạch và các thương tổn mạch máu nhỏ, phẳng hoặc lồi ít.

Những máy Laser màu cũ phát ra ánh sáng vàng với bước sóng 585nm, thời gian xung từ 450-500ms. Gần đây, các máy Laser màu mới có bước sóng 590, 595 và 600nm thời gian xung có thể đến 1.500psec, do đó có thể điều trị các thương tổn ở sâu hơn và mạch máu lớn hơn.

Tác dụng phụ như sẹo, giảm sắc tố rất ít và trẻ độ vài tuần tuổi đều có thể điều trị được. Bất lợi là sự xuất hiện ban xuất huyết. Ban xuất huyết có thể kéo dài đến 14 ngày, phụ thuộc vào sự tác động và kích thước thương tổn. Do đường kính các thương tổn mạch máu ở u mạch phẳng thay đổi theo tuổi nên chỉ định Laser màu ở trẻ em sẽ hiệu quả hơn ở người lớn.

Laser Hồng ngọc Q-Switched (Q-Switched Ruby Laser)

Nguồn hoạt động của Laser này là saphire (A1₂0₃) được làm đặc với crôm để tạo thành một sợi tinh thể. Bơm là một đèn flash phát ra ánh sáng đỏ có bước sóng 694nm, hấp thu melanin nên được dùng để điều trị các thương tổn sắc tố và xóa xâm có màu đen, xanh dương, xanh lá cây.

Laser loại này cho phép tạo ra năng lượng rất cao và thời gian xung ngắn, tác dụng phụ rất thấp.

Laser Hồng ngọc đang được khảo sát để điều trị các u sắc tố ở giai đoạn tại chỗ, những thử nghiệm lâm sàng mới đây cho thấy đã có thành công trong việc điều trị u sắc tố ở các bệnh nhân lớn tuổi không thích hợp với phẫu thuật. Bước sóng dài hơn của Laser loại này làm ánh sáng xâm nhập sâu hơn tạo nên một quan điểm mới cho việc điều trị các thương tổn sắc tố ở lớp bì như Bớt Ota.

Laser Neodym YAG-Nd: YAG (Neodymium: Yttrium-Aluminum-Garnet Laser)

Laser loại này có thể sử dụng bằng 3 loại: Sóng liên tục, Q-Switched và nhân đôi tần số. Loại sóng liên tục và Q-Switched phát ra tia khả kiến gần hồng ngoại 1064nm, do đó dạng sóng liên tục được sử dụng để điều trị các u mạch máu hoặc các bệnh lý của hệ tĩnh mạch, còn loại Q-Switched dùng để xóa xăm màu đen hoặc xanh dương. Loại nhân đôi tần số sẽ dùng potassium diphosphate hoặc potassium titanyl phosphate nên có tần số nhân đôi và bước sóng giảm phân nửa còn 532nm, do đó được ứng dụng để điều trị thương tổn mạch máu, sắc tố nông cũng như xóa các vết xăm màu đỏ.

Laser KTP (Potassium Titanyl Phosphat Laser)

Loại Laser này tạo ra sóng màu xanh, bước sóng 532nm dùng để điều trị thương tổn mạch máu và sắc tố nông do sự hấp thu hemoglobin và melanin sẽ cao ở bước sóng này.

Laser KTP có hiệu quả tương đương Laser hơi đồng (bước sóng 578nm) trong điều trị bệnh lý mạch máu nông. Hơn nữa, một số Laser KTP có thể điều chỉnh thời gian xung lên đến 50ms để có thể điều trị tốt hơn bệnh lý ở các mạch máu lớn.

Laser Q-Switched Alexandrite (Q-Switched Alexandrite Laser)

Cũng như Laser Q-Switched hồng ngoại và Laser Q-Switched Nd:YAG, Laser Q-switched Alexandrite dùng để xóa xăm. Loại Laser này là một trong các nhóm Laser bằng chất rắn. Nguồn năng lượng là crôm trộn với BeAl₂0₄ để tạo ánh sáng có bước sóng 701-826nm, nhưng thường dùng bước sóng 755nm với độ dài xung từ 50-100ms.

Do đó, sóng dài 755nm sẽ xâm nhập sâu vào lớp bì và hấp thu sắc tố xanh dương, đen, xanh lá. Laser loại này có cách hoạt động giống Laser Hồng ngọc tuy nhiên khả năng phóng xung của Laser Alexandrite là 10 xung/giây cho phép điều trị nhanh hơn so với Laser Hồng ngọc là 1 xung/giây.

Ánh sáng không liên kết xung mạnh-PhotoDerm (Intense Pulsed Non Coherent Light)

PhotoDerm là nguồn ánh sáng xung mạnh phát ra ánh sáng phổ liên tục bước sóng giữa 515 và 1.200nm. Bộ lọc có thể sử dụng để ánh sáng phát ra có những biến đổi đặc biệt hơn với mô đích được điều trị (vd: có thể điều trị thương tổn mạch máu, sắc tố, nang lông…)

Do có sự kiểm soát bằng máy tính đối với thời gian xung, cường độ xung và kích thước chùm tia nên PhotoDerm là máy cực kỳ linh hoạt nhưng cũng khó để học cách sử dụng hiệu quả.

Laser tẩy lông (Epilating Laser)

Hầu hết các máy Laser tẩy lông dùng melanin ở nang lông là mô đích, như vậy người có lông màu sáng hoặc xám sẽ có đáp ứng kém. Hơn nữa, các hắc tố (melanin) ở nông có thể bị ảnh hưởng dẫn đến sự giảm sắc tố đặc biệt là ở người da đậm.

Có thể sử dụng Laser Hồng ngọc, Laser Alexandrite, Laser Q-Switched để tẩy lông, tuy nhiên áp dụng này cũng còn mới mẻ.

Laser CO₂ (Carbondioxide Laser)

Laser CO₂ phát ra xung có bước sóng 10.600nm và có thể sử dụng sóng liên tục, siêu xung, xung quét (scaning).

Đầu tiên, Laser CO₂ được coi là dụng cụ để cắt. ở mức năng lượng thấp, Laser CO₂ được dùng như một dụng cụ để bốc bay tổ chức. Khi dùng để cắt, Laser CO₂ tương đối ít gây chảy máu và có thể giảm mức độ đau sau phẫu thuật do phá hủy các điểm tận cùng của dây thần kinh cảm giác. Tuy nhiên, việc dùng Laser CO₂ làm dao mổ còn bị hạn chế do gây ra tổn thương không mong muốn vào mô kế cận bởi vùng tổn thương nhiệt sâu từ 200-600nm.

Dạng xung liên tục thích hợp nhất để điều trị các mụn cóc lớn ở bàn tay và quanh móng. Tuy nhiên, sự hiện diện của Human Papiloma Virus (HPV) trong khói Laser đã được ghi nhận, cho nên cần có sự bảo vệ an toàn cho phẫu thuật viên và người phụ giúp. Ngoài ra, dạng xung liên tục còn điều trị Ban vàng, u tuyến mồ hôi, Dày sừng tiết bã, K tế bào đáy và K tế bào gai nông. Còn dạng siêu xung tạo ra xung ngắn cho phép phá hủy lớp thượng bì và nhú bì, hạn chế được tổn thương nhiệt sâu. Laser siêu xung thường dùng để điều trị thương tổn da do ánh sáng và lão hóa da.

Laser Erbium: YAG (Erbium: Yttrium-Aluminum-Garnet Laser)

Laser Er:YAG là bước đột phá của Laser trong chuyên khoa da. Nó phát ra ánh sáng khả kiên gần hồng ngoại bước sóng 2.940 nm. Bước sóng này xâm nhập nông, hấp thu nhanh bởi nước và gây tổn thương nhiệt thấp. Việc làm giảm tổn thương nhiệt là một tiến bộ trong điều trị lão hóa da, thương tổn da do ánh sáng, vì giảm tổn thương nhiệt da sẽ lành nhanh, ít gây hồng ban kéo dài và sẹo. Tuy nhiên, sự thiếu tổn thương nhiệt cũng có thể là một bất lợi như là làm cầm máu kém.

Như vậy, Laser Er: YAG là loại Laser lý tưởng cho việc tái tạo da. Bảng ứng dung Laser trong chuyên khoa Da: