Nhận định chung
Táo bón là tình trạng đi ngoài không thường xuyên, phân to cứng, đau và khó khăn khi đi ngoài kèm theo đi ngoài phân són. Theo tiêu chuẩn ROME III, một trẻ được chẩn đoán là táo bón khi có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau trong vòng 1 tháng với trẻ 4 tuổi:
< 3 lần đi ngoài mỗi tuần.
Ít nhất một lần són phân mỗi tuần ở trẻ đã được huấn luyện đi ngoài.
Tiền sử nhịn đi ngoài hoặc đi ngoài đau và khó khăn.
Có khối phân lớn trong trực tràng.
Có tiền sử đi ngoài đau hoặc khó khăn.
Tiền sử đi ngoài phân to có thể gây tắc bồn cầu.
Phân loại táo bón
Táo bón cơ năng.
Táo bón thực thể
Nguyên nhân táo bón
Táo bón do rối loạn cơ năng.
Táo bón do nguyên nhân thần kinh: thần kinh dạ dày – ruột (bệnh Hirschsprung, loạn sản thần kinh ruột, bệnh Chaga) hoặc thần kinh trung ương (bại não, thoát vị màng não tủy, u dây sống, tật nứt dọc tủy sống).
Táo bón do nguyên nhân nội tiết chuyển hóa hoặc bệnh hệ thống: suy giáp trạng, đa xơ cứng, tăng hoặc giảm can xi máu…
Phác đồ điều trị táo bón ở trẻ em
Điều trị táo bón cơ năng
Khôi phục lại khuôn phân bình thường (phân mềm, không đau khi ngoài, không són phân).
Ngăn ngừa sự tái phát.
Giải thích cho cha mẹ và trẻ biết tình trạng và các can thiệp.
Thụt tháo phân (trước khi điều trị duy trì)
PEG (Poly ethylene glycol): 1 – 1,5g/1kg/ngày x 3 ngày (uống).
Thụt hậu môn: Phosphate soda enemas (Fleet): trẻ > 2 tuổi.
Dầu paraffin: trẻ > 1 tuổi: 15 – 30ml/tuổi (năm) chia 2 lần.
Điều trị duy trì (bao gồm điều trị thuốc, chế độ ăn và huấn luyện đi ngoài)
Điều trị thuốc nhuận tràng thẩm thấu:
Lactulose: 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
Sorbitol: 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
PEG 3350 không có điện giải: 1g/kg/ngày.
Magiesium hydroxide: 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
Nhuận tràng bôi trơn (ít dùng):
Dầu paraffin: trẻ > 1 tuổi: 1- 3ml/kg/ngày, chia 2 lần.
Nhuận tràng kích thích:
Bisacodyl ≥ 2 tuổi: 0,5 – 1 viên đạn 10mg/lần. 1 – 3 viên nén 5mg/lần.
Glycerin đặt hậu môn.
Chế độ ăn:
Tăng lượng dịch, carbonhydrate và chất xơ.
Lượng chất xơ = tuổi + 5 (gam/ngày) đối với trẻ < 2 tuổi.
Một số trẻ táo bón do bất dung nạp sữa bò:
Dùng sữa đậu nành hoặc sữa đạm thủy phân.
Thực phẩm giàu chất xơ: rau quả, bánh mỳ nguyên cám, ngũ cốc nguyên hạt.
Huấn luyện đi ngoài.
Điều trị táo bón thực thể tùy thuộc vào nguyên nhân
Bệnh phình đại tràng bẩm sinh: phẫu thuật cắt bỏ đoạn đại tràng vô hạch.
Bệnh suy giáp trạng bẩm sinh: liệu pháp hormone thay thế.
Khối u vùng tủy- thắt lưng, các dị tật thần kinh như thoát vị màng não tủy hoặc tật nứt dọc đốt sống phải được điều trị triệt để bằng phẫu thuật…