Căn nguyên
Vi khuẩn Streptococcus pneumoniae là vi khuẩn Gram dương, có vỏ chiết quang, thường xếp lại thành cặp hay thành chuỗi. Có hơn 80 týp, các typ hay gây bệnh nhất là typ 1, 3, 4, 7, 8 và 12. Các typ 6, 14, 19 và 23 có thể gây viêm phổi ở trẻ con, ít khi gây bệnh ở người lớn.
Theo các nghiên cứu, có 7% người khoẻ mạnh có liên cầu khuẩn phổi ở miệng và ở họng. Bệnh đặc biệt nặng ở trẻ nhỏ và người già, ở người bị suy giảm miễn dịch thể dịch và ở người bị cắt lách. Người là nguồn chứa vi khuẩn.
Dịch tễ học
Bệnh được gặp ở mọi nơi trên thế giới, nhất là vào mùa đông và mùa xuân. Ớ Pháp, mỗi năm có khoảng 120.000 người mắc, trong đó 20.000 phải nằm viện, khoảng 10.000 tử vong (1/3 là người 50-60 tuổi; 2/3 là người trên 70 tuổi). Đôi khi thành dịch ở các tập thể.
Thể lâm sàng
VIÊM PHổI (xem bệnh này): viêm phế quản-phổi ngày một thay dần viêm phổi thuỳ.
VIÊM MÀNG NÃO: có thể nguyên phát hay thứ phát sau viêm tai (chọc dò tủy sống nếu có nghi ngờ).
VIÊM NỘI TÂM MẠC NHIỄM KHUẨN CẤP.
VIÊM PHÚC MẠC: đường vào thường là đường sinh dục (cổ chướng, ung thư gan, hội chứng thận hư).
NHIỄM KHUẨN HUYẾT: đặc biệt hay gặp ở người bị suy giảm miễn dịch hay bị cắt lách.
VIÊM TAI GIỮA CẤP: ở trẻ còn bú mẹ, trẻ nhỏ, viêm xương chũm, viêm xoang.
VIÊM KHỚP: hiếm gặp.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Có nhiều typ huyết thanh, xác định tức thời bằng cách thấy vỏ vi khuẩn phồng lên trong huyết thanh thỏ có chứa kháng thể đặc hiệu (phản ứng Neufeld).
Điều trị
Các penicillin (benzyl penicillin hay ampicillin) là các kháng sinh hàng đầu; nhưng càng ngày càng hay gặp các chủng kháng thuốc; sau vài năm đã từ 1% lên 10% (50% ở một vài vùng). Khi đó phải dùng tetracyclin, erythromycin hay cotrimoxazol. Nhiều nước đã có các chủng kháng lại nhiều thuốc.
Tiên lượng: vaccin polysaccharid vỏ của 14 typ huyết thanh hay gặp nhất (Vacxin Pneumo 14 Merieux). Miễn dịch xuất hiện sau 3 tuần và tồn tại 3 năm. Tiêm phòng có ích đối với người có nguy cơ cao (người già, người được ghép tạng, mắc bệnh Hodgkin, trẻ con bị cắt lách).