Hay ăn dễ đói – Chẩn đoán bệnh Đông y

Hay ăn dễ đói là chỉ một chứng trạng ăn uống gấp bội bình thường và luôn có cảm giác đói. Y thư nhiều đời có ghi chép khác nhau, sách Nội kinh gọi là “Tiêu cốc thiện cơ”, sách Thương hàn luận gọi là “Tiêu cốc hỉ cơ”, đời sau gọi là “đa thực dị cơ” (ăn nhiều dễ đói) “Đa thực thiện cơ”, “Năng thực thiện cơ”, “Hiếu thực dị cơ”, nhưng hàm nghĩa thì gần giống nhau.

Chứng Trung tiêu trong bệnh Tiêu khát coi hay ăn dễ đói là chứng chủ yếu, lại có kiêm chứng trạng khát nước, gày còm, đó là một loại hình của hay ăn dễ đói, không phải là chứng Trung tiêu của bệnh Tiêu khát.

Phân biệt

Chứng hậu thường gặp

Hay ăn dễ đói do Vị hoà quá thịnh: Có chứng hay ăn dễ đói, khát nước, gày còm, đại tiện bí kết, rêu lưỡi vàng ráo ít tân dịch, chất lưỡi đỏ, mạch Hoạt hữu lực.

Hay ăn dễ đói do Dương minh xúc huyết: Có chứng hay ăn dễ đói, phát nhiệt không Ố hàn, miệng ráo họng khô, chỉ muốn ngậm nước chứ không muốn nuốt nước, hay quên, bụng dưới rắn đầy, tiểu tiện tự lợi, đại tiện phân đen, tuy rắn mà dễ đi, mặt môi sạm, chất lưỡi đỏ hoặc có nốt ứ huyết, mạch Trầm Kết mà Sác.

Phân tích

Chứng Hay ăn dễ đói do Vị hoả quá thịnh: Phần nhiều do ngoại cảm tà khí táo nhiệt hoặc Can uất hóa hoả phạm Vị… dẫn đến Vị nhiệt quá thịnh, nhiệt thịnh thương âm gây nên. Yếu điểm chuẩn đoán phân biệt là hay ăn dễ đói lại kiêm cả biểu hiện Vị hoả quá thịnh như: miệng khô khát, thể trạng gầy còm, đại tiện bí kết.v.v… “Trong Vị nhiệt thì tiêu đồ ăn khiến người ta trông bụng mà hay đói” (Linh khu -Sư truyền). Điều trị theo phép thanh nhiệt tư âm, dùng phương Bạch hổ gia Nhân sâm thang gia Hoàng liên Sinh Địa hoàng.

Chứng Hay ăn dễ đói do Dương minh xúc huyết với chứng Hay ăn dễ đói do Vị hoả quá thịnh: Hay ăn dễ đói do Dương minh xúc huyết phần nhiều do có ứ huyết lâu ngày lại kiêm tân cảm, nhiệt tà với ứ huyết giao kết ở Vị trường đến nỗi tiêu cốc hay đói, đồng thời thấy biểu hiện một loạt ứ huyết như hay quên, người bệnh như cuồng bụng dưới rắn đầy, tiểu tiện tư lợi, mặt môi sắc tối, lưỡi có nốt ứ huyết, như Thương hàn luận – Biện Dương minh đệ bát có viết: “Dương minh chứng, người bệnh hay quên, tất có xúc huyết; sở dĩ như vậy vốn có chứng ứ huyết từ lâu cho nên mới hay quên, phân tuy rắn mà đại tiện lại dễ sắc tất đen, cho uống Để đương thang để hạ”. Điểm chẩn đoán phân biệt với chứng Hay ăn dễ đói do Vị hoả quá thịnh là: Dương minh xúc huyết có kiêm biểu hiện ứ huyết, còn Vị hoả quá thịnh thì kiêm chứng biểu hiện Vị nhiệt, hai chứng đều khát nước và đại tiện khô kết; loại trên miệng khát là cái khát mà không muốn uống hoặc chỉ muốn ông nước nhưng lại không muốn nuốt. Còn loại sau thì miệng khát uổng nước, đại tiện khô kết mà loại trên là đại tiện khô sắc phân đen mà lại dễ đi; loại sau thì đại tiện khô kết. Hay ăn dễ đói do Dương minh xúc huyết điều trị nên công trục ứ huyết, chọn dùng phương Để đương thang hoặc Để đương hoàn gia giảm.

Trích dẫn y văn

Dương khí hữu dư, âm khí bất túc thì trong nóng mà hay đói (Linh khu – Ngũ tà).

Người lao động nhọc nhằn bị tổn thương cũng thành bệnh Hoàng bạn tục gọi là Thoát lực hoàng, hay ăn dễ đói, mệt mỏi vô lực, nên uống Thẩm thị song sa hoàn (Tạp bệnh nguyên lưu tê chúc – Chư đản nguyên lưu).