Định nghĩa và phân loại lipid

Lipid hay chất béo là sản phẩm tự nhiên có trong động vật và thực vật, có thành phần cấu tạo khác nhau, thường là este của acid béo với các alcol, có tính chất chung là không tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ như benzen, ehter, cloroform v.v… không bay hơi ở nhiệt độ thường và có độ nhớt cao.

Dựa vào thành phần alcol có thể xếp lipid thành các nhóm sau:

         * Alcol là glycerol hay glycerid.

                1. Acylglycerol hay glycerid

                2. Glycerophosphatid hay phospholipid.

                3. Glycosyldiacylglycerol hay glycosyldiglycerid.

* Alcol là các hợp chất có phân tử lượng cao như alcol cetylic (C16H33OH), alcol cerylic (C26H53OH), alcol myricylic (C30H61OH), gồm có:

                4. Cerid: Cerid là thành phần cấu tạo chính của sáp (sáp ong, lanolin).

* Alcol là các hợp chất sterol, trong động vật có cholesterol trong thực vật hay gặp stigmasthrol, ergosterol, gồm có:

                5. Sterid.

* Alcol là các hợp chất có chứa nhóm cyanur (CN) hay gặp trong hạt một số cây thuộc họ Bồ hòn – (Spindaceae):

                6. Cyanolipid.

Đôi khi lipid không phải là một este giữa alcol và acid béo mà là một amid giữa một amino alcol và acid béo:

                7. Sphingolipid.

Trong chương này, trình bày chủ yếu phần acylglycerol (glycerid) và phần dược liệu có liên quan đến cerid. Các phần còn lại đã được giới thiệu trong chương lipid của hoá hữu cơ.

    1. Định nghĩa:

       – Acylglycerol là este của glycerol với các acid béo:

 Trong đó 3 gốc acid béo R1, R2 và R3 thường là khác nhau. trong tự nhiên ít khi thấy acylglycerol có cùng một loại acid béo. Ở vị trí 2 thường được este hoá với acid béo không no mạch ngắn (đến C18), ở vị trí 1 và 3 thường là các acid béo no, hoặc không no có mạch dài hơn.

              – Dầu mỡ là hỗn hợp của nhiều acylglycerol khác nhau. Hỗn hợp acylglycerol của đa số acid béo chưa no thường lỏng, ta có khai niệm “dầu”. Hỗn hợp acylglycerol của đa số acid béo no thường đặc ở nhiệt độ thường, ta có khái niệm “mỡ”. Dầu mỡ là danh từ chung chỉ một số nhóm chất có cấu tạo acylglycerol, để phân biệt với tinh dầu. Ngoài ra trong dầu mỡ còn có các chất hoà tan như vitamin, tinh dầu, các chất màu và sterol. Dầu mỡ động vật có chứa cholesterol còn dầu mỡ thực vật thường có chứa phytosterol. Dựa vào đặc điểm này để phân biệt dầu mỡ động vật và thực vật.

TÀI LIỆU THAM KHẢO