1. Nguồn gốc, đặc điểm
Cả hai vị Chỉ thực (Fructus Aurantii immaturus) và Chỉ xác (Frustus Aurantii) đều là quả của cây Cam chua (Citrus aurantium L.), họ Cam (Rlltaceae). Thu hái lúc quả non (ta được Chỉ thực), thu hái khi quả già (ta được Chỉ xác), đem bổ đôi, phơi hoặc sấy khô.
Dược liệu Chỉ thực có hình bán cầu, một số có hình cầu, màu đen hoặc màu lục nâu thẫm. Chỉ thực có mùi thơm mát, vị đắng hơi chua. Dược liệu Chỉ xác có dạng hình bán cầu, màu nâu thẫm hoặc màu nâu. Chỉ xác có mùi thơm, vị đắng hơi chua.
Dược liệu Chỉ thực, Chỉ xác đã được ghi trong Dược điển Việt Nam (2002).
2. Thành phần hóa học
Thành phần hóa học của chỉ thực và chỉ xác chủ yếu là tinh dầu, hesperidin, pectin.
3. Công dụng, cách dùng
Dược liệu Chỉ thực, Chỉ xác có tác dụng kích thích tiêu hóa, giảm đau tức, tiêu đờm, trừ thấp, lợi tiểu và làm săn se. Dùng chữa các chứng bệnh: Bụng đầy trướng, ăn uống không tiêu, tiêu chảy, kiết lỵ, ngực đau, sa dạ dày, sa dạ con…
Cách dùng:
Uống: 3 – 9g/ngày, dạng thuốc sắc. Có thể dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác như: Với Mộc thông chữa đại tiện khó; với Bạch truật chữa đau dạ dày; với Hậu phác, Trần bì, Ô dược chữa đau bụng quặn.
Lưu ý: Phụ nữ có thai không dùng.