Cấp cứu Khó thở thanh quản

Khó thở thanh quản là một hội chứng rất hay gặp do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên đặc biệt ở trẻ em có nguy cơ gây tử vong vì thanh quản là nơi hẹp nhất đường hô hấp. Vì vậy đòi hỏi người thầy thuốc phải chẩn đoán nhanh và chính xác và kịp thời xử trí.

1. Đặc điểm của khó thở thanh quản.

• Khó thở vào.
• Khó thở nhịp chậm.
• Có tiếng rit, có co kéo (co rút) ở hõm trên và dưới xương ức, khoang gian sườn.

2. Nguyên nhân của khó thở thanh quản.

2.1. Khó thở thanh quản do viêm nhiễm.

Viêm thanh quản do bạch hầu: thường xuất hiện sau bạch hầu họng. Nguyên nhân do vi khuẩn bạch hầu. Đặc điểm của khó thở bạch hầu là khó thở từ từ  và tăng dần.

Lâm sàng:

• Hội chứng nhiễm trùng: sốt vừa, số lượng bạch cầu đa nhân tăng cao.
• Hội chứng nhiễm độc: da xanh tái, có hạch ở cổ và vùng góc hàm.
• Khám họng : có giả mạc trắng ở họng, giả mạc trắng xám, khó bóc dễ chảy máu, không tan trong nước. Tốt nhất là tìm vi khuẩn bạch cầu. Để muộn khi giả mạc lan xuống thanh quản.
• Dấu hiệu khó thở thanh quản diễn biến từ từ.
• Nói, khóc giọng khàn.
• Xuất hiện ho, có khi ho ông ổng.

Điều trị:

• Nếu khó thở phải mở khí quản cấp cứu.
• Điều trị bằng penicillin liều cao.
• Huyết thanh chống bạch hầu.
• Trợ tim.
• Cần theo dõi sát và điều trị tại khoa truyền nhiễm.

Viêm thanh quản do lao: bệnh tích chủ yếu ở liên phễu thường gặp ở người lớn, thứ phát sau lao phổi. Toàn thân yếu, khó thở xuất hiện từ từ.

Viêm thanh quản do vivus (cúm hoắc sởi). 

Đặc điểm: Viêm thanh, khí phế quản.

Lâm sàng:

• Thường xuất hiện sốt 39 – 40⁰
• Khó thở thường xuất hiện nhanh, trong trạng thái nguy ngập: mặt xám, xanh tái, thở nông, cháu mệt mỏi.
• Bệnh này có tỷ lệ tử vong cao.
• Tất cả các dấu hiệu là viêm long đường hô hấp trên. Khi bị nặng sức đề kháng yếu sẽ dẫn tới bội nhiếm sẽ dẫn tới tình trạng khó thở thanh quản cần can thiệp.

Do cúm:

• Đặc điểm: viêm thanh quản phù nề hạ thanh môn tiến triển rất nhanh. Thường gặp ở trẻ dưới 3 tuổi, bắt đầu là viêm mũi họng (giống như cúm). Rồi xuất hiện khó thở thanh quản, khó thở ngày càng tăng, khó thở có tiếng rít, rồi có ho, giọng khàn.
• Xử trí: cần tiêm ngay Depersolon 2mg/1kg tiêm TM, đồng thời giải quyết nguyên nhân viêm nhiễm là tiêm kháng sinh nếu tiến triển xấu phải mở khí quản hoặc đặt nội khí quản. Do sởi: Sau khi sởi bay một tuần, có khi xuất hiện cùng với sởi. Chủ yếu là khàn tiếng, tiếng ho ông ổng như chó sủa đột nhiên gây khó thở cấp tính.

Viêm thanh quản do viêm V.A (Viêm thanh quản rít).

Hay sảy ra ở trẻ 3-6 tuổi xuất hiện ban đêm. Em b  đột nhiên thức dậy, với hiện tượng khó thở kịch phát, thanh môn như bị co thắt, cơn khó thở xuất hiện trong vài phút, rồi cơn khó thở qua đi, em b  ngủ trở lại. Hôm sau trong trạng thái bình thường. Cơn khó thở có thể xuất hiện trở lại vào những đêm sau, nguyên nhân có thể là do viêm V.A, các cháu này nên nạo V.A.

2.2. Khó thở thanh quản do dị vật thanh quản.

Đặc điểm:

• Có hội chứng xâm nhập, đột nhiên ho dữ dội.
• Do các dị vật bằng kim loại như đinh gim, kim băng, nắp bút…
• Do hít phải thức ăn khi ăn: như cơm, bột…
• Do các dị vật sống khi đi rừng hít phải các loại côn trùng sống ở suối như: tắcte, vắt rừng.

Đề phòng: Bằng cách chú ý trông nom các cháu nhỏ chu đáo.

• Khó thở thanh quản do các khối u thanh quản.

Có thể khối lành tính hoặc ác tính xuất phát từ lòng thanh quản như: papilome, polyp, hoặc bên ngoài thanh quản như: ung thư hạ họng, áp xe thành bên họng ở sâu.

• Khó thở thanh quản do chấn thương thanh quản và sẹo hẹp thanh quản.

• Chấn thương do đụng dập hoặc phù nề thanh quản như: mảnh bom, đạn, tai nạn giao thông, tai nạn lao động…
• Sẹo hẹp thanh quản: sau chấn thương, sau mở khí quản, sau phẫu thuật ở thanh quản.
  • Khó thở thanh quản do dị tật bẩm sinh ở thanh quản: mền sụn thanh quản.
  • Khó thở thanh quản do nguyên nhân thần kinh.
• Liệt các cơ mở thanh quản: cơ nhẫn-phễu sau do liệt dây hồi qui.
• Liệt cơ kh p: cơ giáp-phễu, cơ liên phễu, cơ nhẫn-phễu bên.

3. Mức độ khó thở.

4. Thái độ xử trí.
   • Viêm thanh quản rít: sảy ra ban đêm, chỉ cần chăm sóc tại nhà.
   • Viêm thanh quản cấp tính: chỉ khàn tiếng không có khó thở xảy ra trong viêm mũi họng, chỉ chăm sóc tại nhà và điều trị viêm mũi họng.
   • Có viêm phổi, viêm phế quản: thở nhanh, khó thở hai thì và nhịp thở > 50 lần/1 phút, co rút lõm xương ức và cơ liên sườn nhất thiêt phải gửi đi bệnh viện cấp cứu. Trước khi gửi đi nên tiêm kháng sinh.