Xôi vị là cách gọi của miền Nam cho một món xôi có thêm hương của tai vi (hoa hồi), là một loại gia vị có hình cánh sao, thường dùng trong gia vị của món phở. Món xôi vị được ép và cắt thành những bánh nhỏ, xinh, trên rắc mè rang vàng và lót bằng miếng lá chuối inìa bàng với phần xôi bên trên. Miền Trung cũng có một món xôi có cách thực hiện tương tự, nhưng được gọi là xôi ngọt, phân nếp trộn lẫn với đậu đen và nguyên liệu tai vị được thay thế bằng gừng. Món xôi vị và xôi ngọt đều có cùng nguyên tắc chế biến là hấp xôi phối hợp với phương pháp sên đường. Trong dân gian thường gọi giai đoạn này là giai đoạn xào nếp.
Nguyên liệu
500g gạo nếp
150g đậu xanh cà
200g dừa khô
300g đường trắng
2 tai vị, 1 muỗng xúp mè trắng
Dầu ăn, muối, lá chuối, vài cọng lá dứa
Khuôn nhôm nhỏ hình chữ nhật, cạnh 12x18cm
Thực hiện
Nếp vo sạch ngâm 3 tiếng, để ráo, dừa vắt lấy 1/2 chén nước cốt, 1 chén nước dảo. Trút nếp vào xửng, hấp chín với lửa lớn, thỉnh thoảng mở nắp, rưới nước lá dứa và nước cốt dừa vào, trộn đều. Xôi chín, xôi đều, nhắc xuống.
Đậu xanh ngâm, nấu chín với 1/2 chén nước dảo dừa, muối. Xay nhuyễn. Xào đậu xanh với 150g đường cho ráo. Mè rửa sạch, rang vàng. Tai vị rang vàng giã nhỏ, rây lại cho thật nhuyễn.
Lau lá chuối cho sạch. Lá dứa rửa sạch, để ráo, cắt nhỏ, giã nát, cho 1/2 chén nước vào, lọc lại để có màu xanh tự nhiên của lá dứa. Hòa nước lá dứa với 1/2 chén nước dảo dừa và chút muối.
Sên: Chế 1/2 chén nước cốt dừa vào chảo với 150g đường, bắc lên bếp đun cho tan đường. Để nhỏ lửa cho nước cạn bớt còn khoảng 1/3, cho xôi vào xào cho đến khi đường tới, xôi không dính chảo nữa là được, nhắc xuống rắc tai vị vào.
Tạo hình: Khuôn nhôm hình chữ nhật, lót lá chuối, thoa dầu ăn. Đổ 1/2 lượng xôi vào, trải lá chuối lên trên. Dùng ống lăn cán bột, cán xôi cho mỏng (khoảng 1-1,5cm). Trải tiếp đậu xanh, cuối cùng là lượng xôi còn lại. Tiếp tục ép và cán xôi cho bằng mặt.
Trình bày
Rắc mè và tai vị lên mặt xôi. Để xôi thật nguội, dùng dao xắt xôi thành miếng vừa ăn. Dọn ra đĩa. Khi hoàn tất, xôi có màu xanh lá dứa, đẹp mắt, hạt nếp còn nguyên, không nát, kết dính tốt, không vỡ, không nhão. Nếp, đậu chín kỹ, có độ dẻo. Có mùi thơm đặc trưng của lá dứa, thoảng thoảng mùi tai vị, không gắt; vị hơi ngọt, không đắng.
Nếu muốn xôi có màu tím lá cẩm, dùng lá cẩm nấu với 1 chén nước cho cạn còn 1/2 để có nước màu tím, thay thế cho 1/2 chén nước màu xanh lá dứa.