ĐẠI CƯƠNG
Là bệnh nấm cạn ở da, lành tính, do vi nấm có tên là Malassezia furfur, được tác giả Gúeho và Meyer khám phá năm 1989. Trước đây vi nấm này có các tên gọi là Pityrospo- rum orbiculare và Pityrosporum ovale.
Là một loại vi nấm hạt men cư ngụ bình thường trên da con người, chủ yếu ở nang lông tuyến bã, ưa mỡ vì sự sinh trưởng của nó cần có acid béo tự do.
Malassezia có khả năng phóng thích các acid béo từ chất bã.
Bệnh là do sự biến đổi của men nấm từ dạng hạt men sang dạng sợi.
Tái phát là vấn đề lớn đối với bệnh lang ben.
LÂM SÀNG. Bệnh biểu hiện bởi:
Những dát tròn, giới hạn rõ, quanh nang lông.
Hình “giọt” hay mảng lớn với rìa đa cung.
Màu sắc hồng tươi diễn tiến thành màu cà phê sữa đậm rồi màu trắng gây mất thẩm mỹ.
Dấu hiệu “dăm bào”, sau cạo da thì có vảy mịn dương tính.
Vị trí chọn lọc, vùng nhiều tuyến bã, phần trên của thân mình, cổ, cánh tay, vùng dưới vú. Lòng bàn tay bàn chân không bao giờ bị.
Ngứa không quan trọng trừ khi có tổn thương nang lông lan tỏa.
YẾU TỐ THUẬN LỢI
Không phải là bệnh lây hoặc khả năng lây rất ít. Đây là một bệnh cơ hội, bệnh chỉ phát triển khi có điều kiện tại chỗ hay toàn thân thuận lợi.
Tuổi từ 18-40, bệnh hiếm gặp trước tuổi dậy thì và người già.
Sử dụng dầu bôi thân mình, dầu chống nắng.
Tăng tiết mồ hôi.
Khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm.
Biến đổi kích thích tố: tăng cortisol (hội chứng Cushing, thai nghén, điều trị corticoid).
CHẨN ĐOÁN VI NẤM HỌC
Khám nghiệm bằng ánh sáng đèn Wood (tia cực tím): Phát huỳnh quang màu vàng xanh khi chưa điều trị. Phương pháp này cho thấy sự lan rộng của thương tổn mà mắt thường không thấy được, phân biệt với bạch biến (trắng tinh) và erythrasma (hồng tươi).
Phương pháp xác định: Thử nghiệm băng dán “scotch-test”, dán băng dính trong suốt trên thương tổn được cạo đặt trên miếng lam rồi nhìn dưới kính hiển vi, hình ảnh sợi vi nấm ngắn, thành dày và hạt men nấm kết thành hình chùm nho.
Cạo vảy, thêm một giọt KOH, đặt giữa hai tấm lam rồi quan sát dưới kính hiển vi.
Cây không phải là phương tiện chẩn đoán thiết yếu.
ĐIỀU TRỊ:
Thể khu trú hoặc lan tỏa: Thường điều trị tại chỗ là đủ
Thay đổi cơ địa của da bằng dẫn xuất sulfure như sulfure selenium 2 lần/tuần trong 3 tuần liên tiếp.
Bôi thuốc kháng nấm có tác dụng trên loài Malassezia: Dẩn xuât Imidazole, Ciclopiroxo- lamin, Tolnaftate, Terbinafin. Dạng sữa, dung dịch, gel tạo bọt là thích hợp nhất. Bôi 2 lần/ngày trong 2-3 tuần.
Thường được dùng nhiều nhất là Kétoconazole gel tạo bọt đơn liều, có thể lặp lại 1-2 tuần sau.
Thể kháng trị liệu tại chỗ
Trong các dạng lan rộng, tái phát, ở các nang lông, điều trị tại chỗ có thể không hiệu quả thì điều trị toàn thân được đề nghị: Kétoconazole 1 viên /ngày trong 10 ngày.
Phòng ngừa tái phát
Cần thiết bôi kháng nấm hiệu quả nhiều lần, nhưng không có phác đồ rõ ràng nào cả.
Thông tin cho bệnh nhân là một phần của trị liệu:
+ Đây là bệnh lành tính, chỉ mất thẩm mỹ.
+ Do một loại nấm hiện diện bình thường trên da.
+ Giải thích các yếu tố thuận lợi để có thể tránh cơn tái phát.
+ Bệnh không lây hay rất ít lây.
+ Tình trạng giảm sắc tố kéo dài sau điều trị có thể phục hồi lại, nhưng phải sau vài tháng, nếu phơi nắng thì nhanh hơn.