Mụn trứng cá

Định nghĩa

Mụn trứng cá là bệnh gì?

Mụn trứng cá thường gọi đơn giản là mụn. Mụn trứng cá là bệnh da liễu liên quan đến tuyến bã nhờn dưới da. Những lỗ trên da được gọi là lỗ chân lông và đường dẫn chất nhờn từ lỗ chân lông đến tuyến bã nhờn được gọi là nang lông. Những nốt mụn đỏ hình thành khi nang lông của bạn bị lượng lớn chất nhờn và tế bào chết làm tắc nghẽn, dẫn đến viêm. Mụn trứng cá thường xuất hiện trên mặt, vai, lưng và ngực. Mụn có thể chỉ là vài nốt nhỏ cộm lên không đau (tình trạng nhẹ), có sưng tấy đỏ (tình trạng trung bình), nhưng cũng có thể rất đau và nghiêm trọng đến mức có bọc mủ.

Những ai thường bị mụn trứng cá?

Mụn trứng cá là bệnh phổ biến ở mọi lứa tuổi, thường gặp ở trẻ vị thành niên và giảm dần theo độ tuổi. Tuy nhiên đôi khi người lớn, đặc biệt là phụ nữ, vẫn có thể bị mụn. Bạn có thể hạn chế khả năng mắc bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin.

Triệu chứng và dấu hiệu

Những triệu chứng và dấu hiệu của mụn trứng cá là gì?

Dấu hiệu và triệu chứng của mụn trứng cả phụ thuộc vào tình trạng bệnh của bạn. Một vài dấu hiệu bao gồm:

• Mụn đầu trắng – nằm trong lỗ chân lông kín;

• Mụn đầu đen – nằm trong lỗ chân lông mở, chất nhờn chuyển sang màu sậm khi gặp không khí bị oxy hóa;

• Mụn đỏ, viêm – nốt mẩn nhỏ, ửng đỏ;

• Mụn mủ – mụn đỏ có mủ ở đầu mụn;

• Mụn bọc – mụn mủ to, tạo thành bọc mủ, cứng và đau;

• Mụn nang – mụn bọc lớn, nang lông bị viêm, chứa mủ, rất đau.

Có thể có các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Nên gọi bác sĩ hoặc đến bệnh viện nếu bạn có một trong các triệu chứng sau:

• Điều trị tại nhà hơn 3 tháng mà không có kết quả;

• Mụn vẫn còn tồn tại hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, bạn nên tìm gặp bác sĩ da liễu;

• Nổi mụn trứng cá sau khi uống thuốc mới theo toa thuốc của bác sĩ;

• Có triệu chứng dị ứng sau khi điều trị tại nhà như khó thở, thở đứt quãng, sưng ở mắt, mặt, môi, lưỡi. Nếu bạn có những triệu chứng trên, hãy dừng ngay thuốc đang dùng và gọi cấp cứu.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây ra mụn trứng cá là gì?

Hormone Testosteron ở cả nam và nữ tăng trong quá trình dậy thì và kích thích tuyến dầu ở da. Ở thanh thiếu niên, tuyến nhờn bắt đầu tiết ra nhiều dầu khiến cho da bị nhờn, nhưng ở một số người lượng dầu này bị chặn bởi lỗ chân lông mở. Vi khuẩn, dầu và bụi bẩn làm bít các lỗ chân lông này. Lượng dầu bị chặn lùi lại và hình thành nên mụn đầu trắng, nếu lỗ chân lông mở gặp không khí sẽ tạo nên mụn đầu đen, gây viêm và nhiễm trùng, sau đó hình thành nên mụn và nang. Nam thường có da dầu nhiều hơn nữ và bị mụn nặng hơn.

Nguy cơ mắc bệnh

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc mụn trứng cá?

Có rất nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mụn trứng cá, bao gồm:

• Thay đổi hormone: lượng hormone sinh dục hay còn gọi là androgen tăng cao ở độ tuổi dậy thì sẽ làm chất nhờn tiết ra quá nhiều. Androgen cũng tăng trong quá trình mang thai. Trong một số thuốc tránh thai cũng chứa chất giống androgen. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ khi dùng thuốc tránh thai.

• Một số loại thuốc có thể gây ra mụn trứng cá: bạn có nguy cơ cao bị mụn trúng cá nếu bạn đang dùng thuốc chứa corticosteroid, androgen hoặc lithium.

• Tiền sử gia đình: di truyền đóng một vai trò quan trọng. Nếu bố mẹ đều có mụn, con cũng sẽ có nguy cơ bị mụn.

• Dầu mỡ: bạn có thể bị mụn khi làm việc trong khu vực dầu mỡ như chiên rán trong nhà bếp.

• Da tiếp xúc hoặc bị đè mạnh bởi các vật dụng như: điện thoại, điện thoại di động, mũ bảo hiểm, vòng đai chặt hoặc ba lô.

• Căng thẳng: điều này không gây ra mụn, nhưng nếu bạn đang bị mụn, căng thẳng có thể khiến mụn nặng hơn.

Điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những phương pháp nào dùng để điều trị mụn trứng cá?

Phương pháp điều trị mụn trứng cá tuỳ thuộc vào loại mụn và tình trạng mụn của bạn nặng hay nhẹ. Đôi lúc bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để điều trị hiệu quả nhất và tránh tình trạng “lờn” thuốc do vi khuẩn trong mụn đã kháng thuốc. Bạn có thể trị mụn trứng cá bằng cách sử dụng kem dưỡng hoặc thuốc đặc trị và thuốc uống.

Đối với mụn trứng cá nhẹ (mụn đầu trắng, mun đầu đen hoặc mụn đỏ nhỏ), những phương pháp trị mụn gồm:

• Rửa mặt nhẹ với nước ấm và sữa rửa mặt dịu nhẹ, độ pH thấp như Centaphil.

• Bôi kem chứa benzoyl peroxide (như Oxy 10).

• Bôi kem chứa salicylic acid (như Sastid hoặc Acnes).

Nếu những phương pháp trên không hiệu quả, bạn hãy đi gặp bác sĩ. Bác sĩ sẽ kê đơn loại thuốc ngoài da mạnh hơn. Bạn cũng có thể dùng kem chứa chất kháng sinh hoặc thử các loại thuốc bôi làm giãn lỗ chân lông.

Đối với mụn đỏ, sưng và nghiêm trọng hơn, bạn có thể:

• Bôi benzoyl peroxide.

• Nhờ bác sĩ lấy mủ nếu là mụn mủ, mụn bọc.

• Bôi kem hay thuốc kháng sinh theo toa của bác sĩ.

• Bôi retinoids theo toa của bác sĩ.

• Bôi azelaic acid.

• Uống thuốc kháng sinh hay retinoids (như isotretinoin) theo toa của bác sĩ. Đây là cách trị sau cùng bác sĩ đưa ra cho bạn nếu các cách trên không hiệu quả vì retinoids và thuốc kháng sinh có tác dụng phụ rất mạnh. Bạn không nên uống thuốc khi không có hướng dẫn của bác sĩ.

Thỉnh thoảng mụn trứng cá cần được trị với thuốc mạnh hoặc kết hợp bôi và uống. Mụn viêm sâu như mụn bọc và mụn nang thường để lại sẹo. Do đó, bác sĩ sẽ cho bạn uống thuốc kháng sinh ngay từ đầu để tránh mụn sưng to nhiều hơn, đồng thời kết hợp nhiều liệu pháp khác. Có nhiều phương pháp để xóa sẹo như liệu pháp laser cho sẹo lõm hoặc bôi thuốc cho sẹo lồi nhỏ và tiểu phẫu cho sẹo lồi lớn. Bạn hãy hỏi bác sĩ để có thêm thông tin và phương pháp trị sẹo thích hợp nhất.

Đa số phương pháp trị mụn trứng cá đều cần thời gian từ 6 đến 8 tuần mới thấy hiệu quả. Một số phương pháp sẽ làm bạn bị mụn nặng hơn trước khi khỏi hẳn. Một số thuốc tránh thai có thể giúp kiểm soát mụn trứng cá của nữ khi sắp đến kỳ kinh nguyệt. Thuốc tránh thai làm giảm lượng androgen, hormone sinh dục kích thích mụn trứng cá. Bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ khi chọn thuốc tránh thai để biết thêm chi tiết.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán mụn trứng cá?

Thông thường bác sĩ chỉ thực hiện soi và kiểm tra da. Thỉnh thoảng có thể tiến hành thử máu để giúp bạn chọn ra loại thuốc tốt nhất và giám sát tác dụng phụ khi điều trị.

Phong cách sống và thói quen sinh hoạt

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của mụn trứng cá?

Mụn trứng cá của bạn sẽ được cải thiện nếu bạn biết những cách cơ bản chăm sóc da và bản thân dưới đây:

• Ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và uống nhiều nước (ít nhất 1.5 lít/ngày) sẽ giúp chất nhờn dưới da dễ bài tiết hơn và cải thiện tình trạng trao đổi chất trong cơ thể bạn.

• Rửa mặt nhẹ nhàng ít nhất 2 lần/ngày với sữa rửa mặt đặc trị.

• Ngủ và nghỉ ngơi đầy đủ, đúng giờ để các hormone không bị rối loạn.

• Giữ tay sạch để tránh lây vi khuẩn và chất bẩn từ tay vào mụn, khiến mụn càng tệ hơn.

• Dùng thuốc hoặc kem theo hướng dẫn của bác sĩ.

• Tránh những chất gây kích ứng mụn như mỹ phẩm không hợp với da và kem che khuyết điểm. Bạn nên dùng mỹ phẩm, kem chống nắng và dầu gội đầu không chứa dầu (oil free) và trên nhãn có ghi không gây mụn.

• Nếu bạn bị kích ứng mụn do nắng thì tốt nhất là không nên để da trần tiếp xúc trực tiếp dưới nắng. Bạn nên dùng kem chống nắng không chứa dầu. Bạn có thể hỏi dược sĩ ở tiệm thuốc hoặc bác sĩ trị mụn cho bạn để mua loại kem chống nắng phù hợp.

• Đừng tự ý nặn mụn hoặc tự lấy mủ vì rất dễ để lại sẹo hoặc làm lây lan chỗ viêm. Bác sĩ sẽ lấy mụn cho bạn khi cần.

• Gặp bác sĩ nếu mụn trở nên nặng hơn hoặc để lại sẹo dù đã được điều trị.

Điều trị mụn cần nhiều thời gian và đòi hỏi nhiều kinh nghiệm từ bác sĩ chuyên khoa da liễu. Nếu tình trạng mụn của bạn kéo dài, ảnh hưởng thẩm mỹ và mất tự tin thì bạn nên đi khám và điều trị lâu dài tại các bác sĩ da liễu uy tín. Đừng tự ý mua thuốc bôi hay can thiệp nặn mụn vì có thể làm tình trạng mụn trở nên xấu hơn và để lại sẹo rỗ. Tùy theo cơ địa và mức độ mụn mà bác sĩ sẽ kê toa thuốc hoặc can thiệp thích hợp. Tuy nhiên, mụn không thể hết trong một vài này, cho nên bạn cần kiên nhẫn theo suốt liệu trình điều trị để có kết quả tốt nhất.