Khái niệm
Hay cười là chỉ chứng trạng chưa gặp sự việc gì vui vẻ, hoặc không gặp lúc cao hứng mà thường có vẻ mừng và cười không dứt.
Chứng này Kinh mạch thiên – Linh khu gọi là “Hỉ tiêu bất hưu”. Bản thần thiên – Linh khu gọi là “Tiếu bât hưu”, lại gọi là “Thiện tiếu”.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Hay cười do Tâm hỏa quá thịnh: Có chứng cười luôn luôn, thậm chí nói năng lăng nhăng, Tâm phiền táo động hay khát nước, miệng lưỡi mọc mụn, mặt đỏ lưỡi hồng, mạch Sác.
- Hay cười do thủy hỏa không giúp lẫn nhau: Có chứng lúc mừng lúc cười, lưng gối ê mỏi, mất ngủ hay mê, ngũ tâm phiền nhiệt, di tinh tai ù, lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác.
- Hay cười do đờm hỏa quấy rối Tâm: Có chứng cười như phát rồ không dứt, phiền táo đắng miệng, hồi hộp hay quên, đêm ngủ dễ kinh sợ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Sác.
- Hay cười do Can uất hỏa vượng: Có chứng mừng giận thất thường, vô cớ cũng cười, ngực sườn trướng đầy, tính tình nóng nảy, ác mộng nhiều và hỗn tạp, lưỡi đỏ, mạch huyền Sác.
Phân tích
- Chứng hay cười do âm hỏa quá thịnh: Thuộc Thực chứng, tức như Linh khu – Bản thần thiên có viết: “Tâm chủ mạch… Thực chứng thì cười không dứt”. Thọ thế bảo nguyên viết: “Mừng cười không dứt là Tâm hỏa quá thịnh”. Chí của Tâm là mừng, âm thanh là tiếng cười nếu Tâm hỏa quá vượng, thần không chốn ở thì mừng cười lạ thường”. Lưu Hà Gian cũng nói: “Hay cười đều do Tâm hỏa thịnh, trong ngũ hành chỉ có hỏa mới có chứng cười. Nếu điều trị cho người cười không dứt, miệng chầy dãi, cho uống Hoàng liên giải độc thang gia Bán hạ, Khương chấp, Trúc lịch sẽ hết chứng cười”. Yếu điểm biện chứng lâm sàng là: mừng cười không dứt kiêm chứng miệng lưỡi mọc mụn, khát nước muốn uống lạnh, đầu lưỡi đỏ hồng là những chứng hậu do Tâm hỏa vượng, điều trị theo phép thanh tả Tâm hỏa, dùng phương Hoàng liên giải độc thang hoặc Tả Tâm thang.
- Chứng hay cười do thủy hỏa không giúp lẫn nhau: Thuộc Hư chứng , phần nhiều do Thận thủy suy cạn, thủy không giúp lên trên, Tâm hỏa trôi nổi lên trên, Tâm thần thất thủ gây nên chứng hay cười. Yếu điểm biện chứng lâm sàng là: mừng cười không dứt kiêm các chứng Thận âm bất túc như: lưng, đùi ê mỏi, triều nhiệt mồ hôi trộm, di tinh tai ù, lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác vô lực. Điều trị nên ích Thận tráng thủy, tư âm giáng hỏa, dùng phương Lục vị địa hoàng thang, tức như Vương Băng có nói: “Tráng thủy chi chủ dĩ chế dương quang”.
- Chứng hay cười do đờm hỏa quấy rối Tâm: Phần nhiều do tình chí không toại, uất lại phạm Tỳ hại Vị, tụ thấp sinh đờm, đờm uất hóa hỏa quấy rối lên Tâm khiếu che lấp, thần minh mất tự chủ cho nên biểu hiện là hay cười. Yếu điểm biện chứng lâm sàng là: tuy có những hiện tượng như Tâm phiền vật vã, lưỡi đỏ mạch Sác nhưng cười mà miệng nhểu bọt dãi và rêu lưỡi vàng dầy nhớt, điều trị nên quét đờm giáng hỏa, thanh Tâm an thần, chọn dùng phương Gia vị Ôn Đởm thang, tức như Y ántrong Loại chứng trị tài cóviết: “Họ Vương bị chứng cười nói một mình, nhiều đờm khí uất cho uống Ôn Đởm thang, tiêu trừ bỏ đốm dãi quấy rối Tâm, chỉ vài thang là khỏi”.
- Chứng hay cười do Can uất hỏa vượng: Can khí nên sơ đạt, ghét ức uất, nếu do ý nguyện bất toại giận dữ hại Can thì mất chức năng sơ tiết, khí cơ bị uất trệ, uất lại lâu ngày hóa hỏa, mộc hỏa với Tâm hỏa thông với nhau, Tâm Can hỏa vượng làm cho thần hôn thất thủ, cười mừng không dứt, Y án trong Loại chứng trị tài có viết: “Họ Vương do bị uất mà phát cuồng, lúc cười lúc chửi, nổi cơn cáu giận, mặt đỏ mắt hồng, mạch Hồng Đại: đó là dương khí tung hoành bị cáu giận phát cơn, mộc và hỏa không kiềm chế được, nhiệt đờm xâm lấn Tâm bao gọi là chứng Dương quyết”. Yếu điểm biện chứng lâm sàng là: hay cười kiêm cả các hiện tượng Can uất không thư thái hóa hỏa như ngực sườn đầy tức, đau xiên nhói, nóng nẩy dễ cáu giận, hai mắt đỏ, mạch Huyền Sác có lực. Điều trị nên thư Can lý khí thanh hỏa tiết nhiệt dùng các phương Tả thanh hoàn, hoặc Long Đởm tả Can thang.
Mục Kinh quý – sách Thiên kim phương có viết: “Âm thanh của Tâm là cười… có vẻ cười liên tục”.Vì vậy hay cười phần nhiều là bệnh của Tâm, nhưng có liên quan với đờm hỏa, Can uất và thủy hỏa không giúp lẫn nhau. Tựu trung Thực chứng gặp khá nhiều.
Trích dẫn y văn
- Phế mừng vui vô độ thì hại Phách (Linh khu – Bản thần thiên).
- Tuổi trẻ tâm tình không toại nguyện, nói cười một mình là thuộc Can Đởm hỏa nghịch nên ảnh hưởng đến Đản trung (Loại chứng trị tài – Y án).