Bộ nhị
Bộ nhị là tập hợp các nhị trong một hoa – đó là bộ phận sinh sản đực của hoa. nằm phía trong vòng các cánh hoa. Các nhị thường gắn vào đế hoa theo một hay vài vòng bên trong bao hoa. Ở các hoa có tràng hàn liền. đôi khi chỉ nhị dính trên họng tràng.
Số lượng các nhị trong một hoa thường thay đổi tuỳ theo loài. Thông thường số nhị bằng hoặc là bội số của số cánh hoa.Có hoa chỉ có duy nhất một nhị do bị tiêu giảm (hoa họ Gừng hoặc có ba nhị (ví dụ: hoa các loại cỏ thuộc họ lúa nhiều hoa có 4 – 5 nhị hoặc rất nhiều nhị.
Các phần của một nhị hoa
Một nhị điển hình thường gồm có ba phần: Chỉ nhị; bao phấn và trung đới. Phần nhỏ, hẹp và dài gọi là chỉ nhị và phần phồng to dạng túi, có thể có một hoặc hai ô gọi là bao phấn. Nếu bao phấn có hai ô phấn thì có bộ phận trung đới là phần nối giữa hai ô.
Chỉ nhị thường là sợi mảnh, dài có thiết diện tròn có thể nhẵn hoặc mang lông. Có những loài có chi nhị dài, đa bao phấn vượt ra khỏi bao hoa. gọi là nhị thò (ví dụ hoa Râu mèo). Trái lại. có những loài có chỉ nhị rất ngắn và nhị đính trên tràng (ví dụ hoa họ cà phê ). Ở những loài tiến hóa thấp như hoa Súng, Sen chỉ nhị thường ngắn và có hình bản rộng như cánh hoa. Chỉ nhị có thể phân nhánh. dầu mỗi nhánh mang một bao phấn hay một phần của bao phấn (hoa đực cây Thầu dầu).
Chỉ nhị đính vào gốc bao phấn thì gọi là bao phấn đính gốc, đính vào khoảng giữa bao phấn gọi là bao phấn đính lưng.Kiểu bao phấn đính lưng thường hay gặp ở các cây thụ phấn nhờ gió như cây họ Lúa, tạo kiểu bao phấn lắc lư dễ rung động và đứt trước gió. Kiểu bao phấn đính gốc là hình thức nguyên thủy hơn trong cách đính bao phấn.
Bao phấn
Bao phấn thường có dạng hình thận. hình dài hoặc tròn. Mặt ngoài của bao phấn có thể nhẵn hoặc mang lông nhỏ (ví dụ một số loài thuộc chi Strychnos) . Bao phấn chia thành hai ô phấn, nối với nhau bởi trung đới. Khi còn non, mỗi ô phấn cấu tạo bởi hai túi phấn. Khi chín. hai túi phấn đó kết hợp lại làm một, bên trong mang hạt phấn. Vỏ bao phấn gồm nhiều lớp tế bào bao quanh lấy ô phấn: ngoài cùng là biểu bì có phủ một lớp cutin. Dưới biểu bì là mô cơ giới cấu tạo bởi những tế bào có màng dày hóa gỗ hình chữ U, mặt ngoài vẫn bằng cellulose. Khi hoa nở. mặt ngoài của lớp mô cơ giới này bị khô và co lại nhiều hơn so với mặt trong, làm cho bao phấn nứt ra. Lớp trong cùng là tầng nuôi dưỡng. tham gia vào việc nuôi dưỡng tế bào mẹ hạt phấn và giúp cho các hạt phấn non phát triển. Khi hạt phấn đã phát triển đầy đủ thì bao phấn nứt ra để cho cho hạt phấn thoát ra ngoài. Có các kiểu nứt bao phấn sau:
+ Nứt dọc: Mỗi ô phấn mở ra bằng kẽ nứt dọc đặt ở rãnh phân chia hai túi phấn. Nếu kẽ nứt đó quay vào phía trong hoa thì gọi là bao phấn hướng trong. Kiểu nứt này rất hay gặp ở ngành Ngọc lan. Nếu kẽ nứt quay ra ngoài thì gọi là bao phấn hướng ngoài. Trường hợp này rất ít gặp. Nếu đường nứt đó ở bên cạnh thì gọi là bao phấn hướng bên.
+ Nứt lỗ: Bao phấn có thể mở bằng lỗ ở đỉnh như ở hoa Đỗ quyên, chi Cà
+ Nứt van: Bao phấn có 2 – 4 ô phấn, mỗi ô được mở bằng vài các nắp nhỏ trông tựa như cái cửa mở về phía trên để cho hạt phấn thoát ra ngoài, gọi là nứt van như ở họ Long não
+ Nứt ngang: Đây là trường hợp đặc biệt ở bao phấn cây Măng cụt
Trường hợp đặc biệt, các bao phấn bị teo đi, không làm nhiệm vụ sinh sản, khiến các nhị trở thành nhị lép. Nhị lép có thể biến đổi thành hình cánh hoa hoặc tuyến mật