DIẾP CÁ-Houttuynia cordata Thunb., họ Lá dấp – Saururaceae

Herba Houttuyniae 

            Dược liệu là toàn cây dùng tươi hay phới khô của cây diếp cá (còn gọi là ngư tinh thảo, lá dấp) – Houttuynia cordata Thunb., họ Lá dấp – Saururaceae.

            Cây thuộc thảo, thân ngầm, rễ mọc ở các đốt. Thân trên mặt đất mọc đứng cao 40cm, có lông. Lá hình tim, mềm nhẵn, mặt dưới tím nhạt, khi vò có mùi tanh như cá do đó có tên là diếp cá hay ngư tinh thảo. Cụm hoa là bông, màu vàng không có bao hoa, có 4 lá bắc trắng; tất cả nom như một cái hoa. Quả nang mở ở đỉnh. Cây mọc hoang ở những nơi ẩm thấp. Ở miền Nam được trồng nhiều làm rau sống.

– Các flavonoid: quercitrin (=quercetin 3- rhamnosid), isoquercitrin (quercetin 3-glucosid)

– Tinh dầu: Đây là thành phần làm cho dược liệu có mùi đặc biệt. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là methylnonylceton, laurylaldehyd, caprylaldehyd và decanonyl acetaldehyd. Chất sau cùng này là thành phần chính nhưng không bền và dễ bị phân huỷ khi chưng cất.

– Ngoài ra trong diếp cá còn có nhiều chất khác: N-(4-hydroxystyryl)-benzamid, aristolactam, các alcaloid nhân pyridin, 1,3,5 – tridecanonylbenzen.

– Tác dụng kháng nhiều loại virus đã được nghiên cứu. Thành phần có tác dụng là quercitrin và tinh dầu gồm 3 thành phần chính nói ở trên (không có decanonyl acetaldehyd). Tinh dầu ức chế trực tiếp các virus sau: Virus gây bệnh herpes (mụn rộp) chủng 1 (HSV-1), virus gây bệnh cúm và HIV chủng 1 của người (HIV-1) nhưng không thấy có tác dụng chống virus gây bệnh bại liệt. Mức độ giảm virus liên quan đến thời gian xử lý bằng thuốc (Kyoko Hayashi và cộng sự . Planta medica 1995 vol 61 No 3 p.237-241).

– Decanonyl acetaldehyd thấy có tác dụng kháng khuẩn nhưng các chất methylnonylceton, laurylaldehyd và caprylaldehyd thì không có tác dụng.

– Diếp cá còn có tác dụng kháng viêm, thông tiểu. Tác dụng làm bền mao mạch của quercitrin đã được chứng minh.

– Dược điển Trung quốc chỉ định dùng lá diếp cá trong các trường hợp apxe phổi, ho khó thở, lỵ, nhiễm trùng đường tiểu tiện, mụn nhọt.