Tên khác: viêm đại tràng thiếu cấp máu, viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ.
Định nghĩa
Rối loạn ở đại tràng do thiếu máu cục bộ ở những vùng mà động mạch mạc treo ruột dưới bình thường vẫn cung cấp máu, tức là phần đại tràng trái, đại tràng sigma và trực tràng.
Căn nguyên
Bệnh xơ vữa động mạch, huyết khối (dễ phát sinh trong những điều kiện sau: lưu lượng tim thấp, sử dụng thuốc digitalis, tình trạng sốc, hội chứng đông máu nội mạch), nghẽn mạch từ nguồn gốc ở tâm nhĩ trái (rung nhĩ, tật van tim) hoặc từ nguồn gốc huyết khối thành tim (nhồi máu cơ tim), viêm quanh động mạch nút, và những bệnh viêm mạch máu khác, thiếu hụt kháng thrombin III, dùng thuốc tránh thai uống, hội chứng kháng phospholipid.
Triệu chứng
- Viêm đại tràng thiếu máu cục bộ có đặc điểm là: khởi phát đột ngột, đau ở hố chậu trái, sốt, buồn nôn, nôn, ỉa chảy phân lẫn máu, chảy máu trực tràng. Trong những thể nặng, ruột bị hoại thư thì huyết áp sẽ giảm, tình trạng sốc, viêm phúc mạc, tăng bạch cầu trong máu, nhiễm toan chuyển hoá.
- Nội soi: nếu tình trạng bệnh nhân cho phép, thì soi trực tràng và soi đại tràng sẽ thấy niêm mạc dễ hư nát, phù nề, chảy máu, với những nốt đỏ sẫm và đôi khi thấy những vết loét có giới hạn. Sinh thiết, xét nghiệm mô học cho thấy hình ảnh hoại tử đông máu (hoặc hoại tử thuần nhất).
- X quang: chụp X quang bụng không chuẩn bị đôi khi phát hiện thấy chỗ hẹp ở đại tràng xuống. Thấy hình ảnh đại tràng giãn phình to và hình ảnh tràn khí phúc mạc trong trường hợp hoại thư ruột. Thụt baryt thấy mất hình ảnh của các bướu đại tràng và đôi khi hẹp đại tràng, tổn thương này sẽ rõ rệt sau 10-15 ngày.
Tiên lượng
Những thể có thể phục hồi sẽ khỏi sau vài tuần, đôi khi để lại di chứng hẹp đại tràng do sẹo. Trường hợp đại tràng bị hoại thư thì tiên lượng xấu nếu không can thiệp kịp thời. Có thể có di chứng dưới dạng hẹp đại tràng.
Chẩn đoán
Dựa trên bệnh cảnh khỏi phát đột ngột ở một đối tượng nói chung là người già, với đau bụng ở hố chậu trái, tiếp theo là ỉa chảy phân lẫn máu. Hình ảnh X quang và nội soi cho phép khẳng định chẩn đoán. Tuy nhiên cũng cần chẩn đoán phân biệt với những trường hợp bụng cấp tính khác, đặc biệt là những bệnh sau: nhồi máu mạc treo ruột, viêm tuỵ cấp, viêm túi thừa đại tràng sigma, cơn đau bụng thận ở bên trái (do sỏi niệu quản), vỡ phồng động mạch chủ bụng.
Điều trị
Liệu pháp kháng sinh và nuôi dưỡng ngoài đường tiêu hoá đối với những thể nhẹ. Truyền dịch trong trường hợp sốc. cắt đoạn đại tràng cấp cứu trong trường hợp hoại thư hoặc hẹp đại tràng sau thiếu cấp máu.