Thành phần
Hoàng kỳ 9g
Cam thảo 3g
Nhân sâm 3g
Nhục quế 1,5-2g
Cách dùng: Sắc uống.
Công dụng: ích khí ôn dương
Chủ trị: hư tổn, lao nhọc, nguyên khí bất túc, tay chân không có sức, hụt hơi, sợ lạnh. để thúc đậu trẻ em, dương hư đỉnh hãm, không thể đóng vảy.
Phương giải: vị thuốc phương này cũng khá đơn giản, chính là nhân sâm, Hoàng kỳ, Cam thảo, Nhục quế trị nguyên khí đại khuy. Từ phương này học tập chủ yếu là gì? Trước đây chúng ta đã nhắc đến danh từ khí rất nhiều, nhưng thực tế là 3 cái, rút gọn lại chỉ là hai cái. Lại từng nói 3 câu “ tỳ là nguồn sinh khí, phế là then chốt của chủ khí, thận là gốc của nguyên khí”. Gốc của khí ở thận, nguồn của khí ở tỳ, chủ của khí ở phế.
Phương này mấy phương diện đều kiêm cố được, có Hoàng kỳ, Nhân sâm, dưới dùng Nhục quế, thượng trung hạ đều kiêm cố. Ở đây còn có cam thảo, chủ yếu là tăng cường bổ khí của tỳ. Tác dụng của nó tuy không mạnh như nhân sâm, nhưng nó bổ khí rất thuần. Vì Nhân sâm ngoài bổ khí còn bổ tinh huyết, nếu ý trung hòa bổ khí cảm thảo là thích hợp nhất. Cam thảo cam bình, dùng sống là lương, dùng chích là ôn, tính rất bình hòa, tác dụng khá hòa hoãn mà liên tục, duy trì, nên trong đó đại diện ý trung hòa. Ở đây dùng cam thảo còn là tăng thêm bổ tỳ vị.
Từ đây chúng ta có thể nắm được một phương pháp bổ khí, chính là chủ yếu nắm lấy tỳ vị, nắm lấy khí hậu thiên. Qua bổ khí tỳ vị, có thể vận hóa tinh vi thủy cốc, khí thì dễ sinh. Khí tiên thiên ở thận, khí thì phải do tinh tiên thiên mà sinh ra, lại phải do tinh hậu thiên sinh ra. Tinh tiên thiên không cách nào bổ sung lại, mà tinh hậu thiên vẫn là nguồn ở tỳ vị. Nên ở đây đồng thời dùng Hoàng kỳ, Nhân sâm, Cam thảo, lại dùng lượng ít nhục quế để ôn thận bổ mệnh môn mà nạp khí. Bổ mệnh môn ngoài dưỡng hạ tiêu để nạp khí, nó còn có thể làm mạnh thêm công năng của tỳ thổ. Chính vì bổ thận, do dương khí của mệnh môn một khi đủ thì chức năng của tỳ vị được tăng cường. Nên từ phối hợp này mà nói, nó có thể tăng cường công năng vận hóa hậu thiên. Từ phương tễ này mà nói, chủ yếu nắm tinh thần của nó, chứng mà nó điều trị là nguyên khí khuy tổn. Vì phương này bệnh chứng của nó điều trị vốn từ trong sách –Thiên hoa (bệnh đậu mùa), hiện nay đã rất ít gặp. Vốn là từ nhỏ trẻ em không phát đậu được, nguyên khí bất túc, tiên thiên không đủ, hậu thiên thất điều, đậu phát không được. Hiện nay chúng ta không còn bệnh đậu nữa, nhưng quá trình ngưu đậu khá là hiểu rõ, đầu tiên có điểm phát nhiệt, có nốt, sau đó nổi nước, đó trong nốt nước xuất hiện chất như mủ gọi là tố tương. Tương thì càng dính càng tốt, quá trình của lên đậu càng nhanh càng tốt. Trước đây đều nói như như vậy, 3 ngày phát nhiệt, 3 ngày nổi ban, 3 ngày lên dịch, 3 ngày hồi nhiệt, sau đó liền lại, lên sẹo, đây là toàn quá trình điều trị đậu mùa. Hiện tại đậu mùa không còn thấy nữa, nên chứng này không nói nhiều. Nhưng phương tễ này thực sự có ý nghĩa của nó, nên còn cần nhắc lại. Phương tễ này giống sinh mạch tán, trong rất nhiều phương tễ đều sẽ dùng đến, ví dụ bài thuốc thập toàn đại bổ bên dưới, nhân sâm dưỡng vinh thang đều chứa bảo nguyên thang. Nên ở đây nói về tinh thần cơ bản vài thuốc này.