Nhận định chung

U ác tính mũi xoang chiếm khoảng 1% u ác tính toàn thân, và khoảng 3% đường hô hấp trên. Tỷ lệ nam cao gấp hai lần nữ. U thường gặp ở lứa tuổi 50 – 70.

Có sự gia tăng tỷ lệ một vài loại u ác tính mũi xoang ở những người tiếp xúc với khói công nghiệp và gỗ công nghiệp.

Các triệu chứng gợi ý u mũi xoang có thể gộp thành năm nhóm hội chứng.

Hội chứng mũi xoang:

Thường gặp nhất, chiếm 50% trường hợp, gồm:

Tắc mũi.

Chảy máu mũi kéo dài, số lượng có thể nhiều, hoặc ít.

Chảy mũi, thường là chảy mũi mủ.

Giảm khứu thậm chí mất ngửi.

Các triệu chứng này đôi khi nhầm lẫn với viêm xoang mạn tính hoặc polype mũi xoang, và có khoảng 9 – 12% không có triệu chứng mũi xoang. Tuy nhiên nếu bị một bên thì phải rất cảnh giác.

Hội chứng mắt:

Thường gặp nhất khi tổn thương nằm ở xoang sàng, xoang hàm, xâm lấn vào ổ mắt. Gồm:

Song thị.

Giảm thị lực.

Lồi mắt.

Phù nề quanh ổ mắt.

Chảy nước mắt.

Hội chứng răng miệng:

Chỉ gặp trong tổn thương ở xoang hàm hay sàn mũi, chủ yếu là:

Loét khẩu cái hay lợi không do nguyên nhân tại chỗ.

Đau răng.

Lung lay hay rụng răng bất thường.

Rò xoang miệng.

Hạn chế mở miệng, cứng hàm.

Hội chứng mặt:

Phù nề, biến dạng mặt.

Đau nhức mặt do ảnh hưởng dây thần kinh dưới ổ mắt.

Đau kiểu đau dây V do xâm lấn khối u vào vùng hố dưới thái dương.

Hội chứng thần kinh:

Các biểu hiện của biến chứng thần kinh là do khối u xâm lấn vào màng não với các biểu hiện của viêm màng não, áp xe não, hoặc xâm lấn vào thuỳ trán của não.

Khám thực thể cần lưu ý đến vùng mũi xoang, ổ mắt, khẩu cái, miệng. Nên khám dưới nôi soi mũi xoang, và có thể tiến hành sinh thiết khối u. Cần khám các dây thần kinh sọ như dây II, III, IV, V1, V2 và dây VI. Các dây thần kinh sọ bị tổn thương cho thấy bệnh đã tiến triển, tiên lượng xấu.

Sinh thiết: Thông thường thương tổn biểu hiện ở bề mặt ở lúc bệnh có biểu hiện trên lâm sàng, sinh thiết có thể tiến hành dưới gây tê tại chỗ với kìm sinh thiết. Cần nhớ là khối u có khả năng là u mạch hay là thoát vị não phải thăm khám kỹ, làm nghiệm pháp Valsava xem khối u có tăng thể tích lên không (nếu là thoát vị não). Trong trường hợp nghi ngờ có thể chọc hút kim nhỏ trước khi sinh thiết. Do vậy trong một số trường hợp chụp CT và chụp mạch cần cân nhắc trước khi thực hiện sinh thiết. Trong một số trường hợp khó phải thực hiện sinh thiết qua đường trực tiếp đến khối u như mở xoang trán, mở xoang bướm, xoang hàm, xoang sàng.

Chẩn đoán hình ảnh: Đối với khối u ác tính mũi xoang, chụp CT là xét nghiệm cần thiết. Khối u có đặc điểm: ranh giới ít nhiều rõ ràng, bắt cản quang, có thể có những vùng hoại tử giữa khối u, phá huỷ xương. Cần đánh giá mức độ xâm lấn ổ mắt, nội sọ, hố dưới thái dương. MRI là xét nghiệm bổ trợ thêm cho CT trong trường hợp: chụp CT không rõ ràng, phân biệt sự xâm lấn ngoài màng cứng hay qua màng cứng, đánh giá chi tiết hơn tình trạng xâm lấn ổ mắt và hố dưới thái dương. Nó cũng giúp phân biệt được mờ xoang do ứ đọng dịch hoặc do xâm lấn. Chụp mạch được cân nhắc cho những bệnh nhân dự định phẫu thuật có khối u bao quanh động mạch cảnh, hoặc những khối u có biểu hiện tăng đậm độ trên CT. Nó cũng cần thiết để đánh giá đối với những khối u lan đến xoang bướm và nền sọ. Đối với các khối u mạch, chụp mạch là cần thiết để đánh giá mức lan rộng của khối u, nhánh mạch chi phối và có thể tiến hành nút mạch chọn lọc nếu cần thiết. Hiện nay chụp mạch xoá nền được sử dụng nhiều do nhanh, ít thuốc cản quang và có thể gây tắc mạch chọn lọc được. Đối với di căn vùng hoặc di căn xa có thể ở bất cứ khối u giai đoạn nào. Chụp CT bụng và ngực cũng được khuyên đối với các khối u lan theo đường máu như sarcoma, menaloma, ACS… Positron Emission Tomography (PET) PET scan ít được sử dụng để đánh giá mức độ lan rộng khối u, nó có vai trò trong đánh giá có di căn trước khi phẫu thuật và theo dõi sau điều trị.

Phác đồ điều trị u ác tính mũi xoang

Phẫu thuật

Xoang hàm:

Đối với u xoang hàm giai đoạn T1, T2, T3 phẫu thuật cắt xương hàm trên (maxillectomy) được sử dụng, với các phương pháp:

Cắt phần dưới-trong xương hàm trên (Inferior medial maxillectomy). Cắt phần trong xương hàm trên (Medial maxillectomy).

Cắt toàn bộ xương hàm trên (Radical maxillectomy).

Xoang sàng, bướm, xoang trán:

Luôn ghi nhớ việc đánh giá giai đoạn, nhất là với carcinoma xoang sàng, phân loại của Kadish dể nhớ nhưng có một số hạn chế, phân giai đoạn của Dulgerov và Calcaterra bổ sung bởi AJCC thường được dùng hơn. Tuỳ theo mức độ có thể tiến hành các phẫu thuật:

Cắt xoang sàng qua đường ngoài (External ethmoidectomy).

Cắt xoang sàng trán qua đường sọ mặt (Craniofacial frontoethmoidectomy).

Cắt sọ mặt mở rộng (Extended Craniofacial resection).

Xạ trị

Tia xạ có thể sử dụng đơn độc, hoặc phối hợp với phẫu thuật, hoặc chỉ điều trị triệu chứng.

Hiện nay việc sử dụng hoá trị đồng thời đang được nghiên cứu áp dụng.

Hoá trị

Chủ yếu áp dụng cho các loại u lymphoma, mang lại kết quả khá tốt.

Sử dụng hoá trị đồng thời đang được nghiên cứu áp dụng.

0/50 ratings
Bình luận đóng